Πώς ένα Ισραηλινός καθηγητής ανακάλυψε εκπληκτικές πληροφορίες που συνδέουν τον «Peter Bergson» - που δούλεψε κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1940 στις Η.Π.Α. για να βοηθήσει την παράνομη οργάνωση της Ιργκούν στη βρετανική Παλαιστίνη, καθώς και τον ευρωπαϊκό εβραϊσμό – με κάποιους διαβόητους Εβραίους γκάνγκστερ. HAARETZ. Της Maya Guez. 17 Ιουλίου 2018.
Ένας νεαρός Εβραίος φτάνει στης Ηνωμένες Πολιτείες από τη βρετανική Παλαιστίνη και προσπαθεί να βρει όπλα και να στρατολογήσει μαχητές για να πολεμήσουν τους Άραβες. Βρίσκει κεφάλαια από Εβραίους γκάνγκστερ και αν και αλλάζει το όνομά του και αποκρύπτει την ταυτότητά του, το FBI αντιλαμβάνεται το τι κάνει, τον τοποθετεί υπό επιτήρηση και προσπαθεί να τον απελάσει. Αυτή η ηρωική ιστορία ξεκίνησε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου και συνεχίστηκε μετά από αυτόν.
Το 1940 ο Hillel Kook, ένα μέλος της παράνομης ένοπλης οργάνωσης Ιργκούν, της εποχής πριν δημιουργηθεί το κράτος του Ισραήλ, έφτασε στη Νέα Υόρκη. Για να αποφύγει να αναγνωριστεί ως ο ανιψιός του ραβίνου Abraham Isaac Kook, του πρώτου ασκενάζι αρχιραβίνου κατά τη διάρκεια της βρετανικής κυριαρχίας στην Παλαιστίνη, άλλαξε το όνομά του, παίρνοντας το πολεμικό του όνομα Peter Bergson. Το Νοέμβριο του 1942 έμαθε για την κλίμακα της εξόντωσης του ευρωπαϊκού εβραϊσμού από ένα άρθρο στην Washington Post. Έπειτα αναθεώρησε τους στόχους της μικρής αντιπροσωπείας της Ιργκούν και αντί να βρει όπλα και να μαζέψει χρήματα για το Yishuv –την προ του 1948 εβραϊκή κοινότητα στην Παλαιστίνη – ανακατεύθυνε τις προσπάθειές του για να διασώσει τους Εβραίους της Ευρώπης. Για αυτό το σκοπό, δέσμευσε τους συνεργάτες του από την Ιργκούν των Ηνωμένων Πολιτειών, μαζί με κάποιους σταρ και κάποια μέλη του Κογκρέσου, να διαδώσουν το μήνυμα του τι συνέβαινε στον ευρωπαϊκό εβραϊσμό.
Το FBI άρχισε να γίνεται καχύποπτο γύρω από το με ποιες δραστηριότητες ο Bergson αποκτούσε κεφάλαια. Και πράγματι ο επικεφαλής του FBI, J Edgar Hoover επικοινώνησε με το γραφείο της Φιλαδέλφεια το 1946 και απαίτησε να μάθει, μέσα σε δέκα ημέρες, τι κινήσεις είχαν γίνει για να απελαθεί ο Bergson. Καμία ενέργεια δεν είχε γίνει. «Ο Bergson τελικά επέστρεψε μόνος του στην Παλαιστίνη», μας λέει ο ιστορικός Robert Rockaway, ο οποίος εντόπισε το εκτεταμένο υλικό των φακέλων του FBI για τον Bergson και την Ιργκούν. «Είχε βαρεθεί να είναι συνεχώς υπό παρακολούθηση. Ο δικηγόρος του έπρεπε να αναφέρεται συνεχώς στο FBI και τις υπηρεσίες μετανάστευσης. Του στέλνονταν συνέχεια κλήσεις και παρενοχλούταν αδιάκοπα. Αυτός και οι άνθρωποι που δούλευαν μαζί του, το γνώριζαν ότι ελέγχονταν και παρακολουθούνταν όλη την ώρα». Ο Rockaway, 79 ετών, ομότιμος καθηγητής εβραϊκής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ (και συνεργάτης μου στην έρευνα των τρόπων με τους οποίους Εβραίοι γλίτωσαν το Ολοκαυτώμα στις Φιλιππίνες και τη Γαλλία του Βισύ) ανακάλυψε τους φακέλους του FBI για τον Bergson κατά τύχη, ενώ ερευνούσε για τους Εβραίους γκάνγκστερ στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Rockaway είναι ο συγγραφέας αρκετών βιβλίων, μεταξύ άλλων αυτού του 1993 (αναθεωρημένου το 2000): «Αλλά ήταν Καλός απέναντι στη Μητέρα του: οι Ζωές και τα Εγκλήματα των Εβραίων Γκάνγκστερ» (“But He Was Good to His Mother: The Lives and Crimes of Jewish Gangsters”).
«Το ήξερα ότι οι αντιπρόσωποι των οργανώσεων του Yishuv, έπαιρναν χρήματα από αυτούς. Όταν πήρα συνεντεύξεις από αυτούς και τους αντιπροσώπους τους, μου το είχαν πει», λέει ο Rockaway. «Εγγυούνταν για αυτούς την αγορά όπλων, αεροπλάνων και πολυβόλων με τα οποία θα πολεμούσαν τους Άραβες και τους Βρετανούς μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο». Υπήρχαν, επιπλέον, και μη-Εβραίοι μαφιόζοι που έλεγχαν το λιμάνι της Νέας Υόρκης και διευκόλυναν τη μεταφορά των όπλων στο Ισραήλ. Οι φάκελοι δείχνουν ότι η παρακολούθηση εκ μέρους του FBI της «Ομάδας Μπέργκσον» ήταν συνεχής από το 1941 έως το 1948. Κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής, η υπηρεσία ασφαλείας άκουγε τηλεφωνικές συνομιλίες μελών της ομάδας, άνοιγε την αλληλογραφία τους που αντάλλαζαν μέσω κάδων σκουπιδιών και φύτευε ακόμα και πληροφοριοδότες.
Ο φάκελος Bergson αποτελείται από εκατοντάδες σελίδες με αναλυτικές πληροφορίες από τηλεφωνικές παρακολουθήσεις, υπηρεσιακή αλληλογραφία μεταξύ ανώτερων αξιωματούχων του FBI, αναφορές συλλήψεων, έρευνες και παρακολούθηση ατόμων. Αλλά παρά τις νόμιμες προσπάθειες και τις γραφειοκρατικές προσπάθειες να ανατραπούν οι δραστηριότητες της ομάδας, η τελευταία κατάφερε να επηρεάσει την αμερικανική κοινή γνώμη. Ίδρυσαν την Επείγουσα Επιτροπή για τη Διάσωση του Εβραϊκού Λαού της Ευρώπης, η οποία κινήθηκε σαν λόμπι για να περάσουν συγκεκριμένες νομοθεσίες και επίσης διοργάνωσε το μουσικό θέαμα «We Will Never Die» (Δεν θα Πεθάνουμε Ποτέ) το οποίο, όπως σημειώνει ο Rockaway, το είδε και η Ελέανορ Ρούζβελτ από κοντά, στην Ουάσινγκτον.
Το σενάριο της παραγωγής αυτής δημιουργήθηκε από τον διάσημο σεναριογράφο ταινιών και θεάτρου Ben Hecht, με τη βοήθεια του Kurt Weill. Ήταν ο Hecht που έγραψε την ολοσέλιδη ανακοίνωση επίσης της Επείγουσας Επιτροπής που δημοσιεύτηκε σε μια σελίδα των New York Times και της Washington Post για να σοκάρει τον αμερικανικό λαό, πιέζοντας την κυβέρνηση να δράσει ώστε να σταματήσει το Ολοκαύτωμα. Μια τέτοια διαφήμιση εμφανίστηκε στους The Times στις 16 Φεβρουαρίου του 1943, γράφοντας: «Προς πώληση στην ανθρωπότητα: 70.000 Ρουμάνοι Εβραίοι, εγγυημένα ανθρώπινα όντα πως 50 $ το κομμάτι. Η Ρουμανία κουράστηκε να σκοτώνει Εβραίους… Εβδομήντα-χιλιάδες Εβραίοι περιμένουν τον θάνατό τους σε ρουμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης – Δράστε τώρα». Σύμφωνα με την ανακοίνωση, η Ρουμανία, έχοντας δολοφονήσει ήδη 100.000 από τους Εβραίους της μέσα σε δύο χρόνια, ήταν πλέον έτοιμη να παραδώσει τους υπόλοιπους έναντι κάποιων εξευτελιστικών λύτρων.
«Οι ηγέτες της αμερικανικής εβραϊκής κοινότητας φοβούνταν ότι όλος αυτός ο θόρυβος θα ανακινούσε τον αντισημιτισμό», σημειώνει ο Rockaway. Παρόλα αυτά η πίεση που ασκήθηκε από την Ομάδα Bergson και τους συμμάχους της ήταν αποτελεσματική και εν μέρει υπεύθυνη για την ίδρυση εκ μέρους της κυβέρνησης του Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες του Πολέμου, το οποίο βοήθησε στην απόδραση και τη μετεγκατάσταση περίπου 200.000 Εβραίων.
«Τα έγγραφα δείχνουν ότι από το 1942 μέχρι το 1945 το FBI προσπάθησε να απελάσει τον Bergson και τον παρενοχλούσε», λέει ο Rockaway. Τον ακολουθούσαν παντού, ακούγανε το τηλέφωνό του και επανειλημμένα έστελναν πράκτορες να ελέγξουν τα βιβλία της οργάνωσής του. «Τελικά το FBI, απελπισμένο, προσπάθησε να τον κατατάξει στον Στρατό των Η.Π.Α Ήταν νέος και δυνατός [είχε γεννηθεί το 1915] και θα μπορούσε να είχε γίνει στρατιώτης. Αλλά υπάρχουν νόμοι στις Ηνωμένες Πολιτείες και το FBI έπρεπε να υπακούει σε αυτούς. Ο Bergson είχε δικηγόρους που τον υπερασπίζονταν για δύο χρόνια, μέχρι το 1945. Γνώριζε πως παρακολουθείται».
Σύμφωνα με τον Rocaway, οι Εβραίοι ηγέτες, συμπεριλαμβανομένων των ιδρυτών του World Jewish Congress (Παγκόσμιο Εβραϊκό Συμβούλιο), Nahum Goldmann και του Ραβίνου των Μεταρρυθμιστών Stephen Wise, αποκαλούσαν τον Bergson και την Ιργκούν, «Εβραίους τρομοκράτες από την Παλαιστίνη». Ο Goldman είπε στους αξιωματούχους του Υπουργείου Εξωτερικών των Η.Π.Α. ότι θεωρούσε τον Bergson «εξίσου μεγάλο εχθρό των Εβραίων όσο και τον Χίτλερ». Μια πηγή βοήθειας προς έκπληξη του Bergson ήταν ωστόσο προς έκπληξή του δύο πράκτορες του FBI οι οποίοι παρακολουθούσαν τις χρηματικές ροές ανάμεσα σε Εβραίους γκάνγκστερ και την Ιργκούν. Και οι δυο τους έκαναν τις δικές τους συνεισφορές στην Επείγουσα Επιτροπή το 1943. Όπως λέει ο Rockaway, «ήταν στο τέλος της βάρδιας τους, στα γραφεία της Ιργκούν, όταν προσέγγισαν το προσωπικό και του είπαν ‘Παίρνουμε και εμείς μέρος στον αγώνα σας’».
Ο Bergson επέστρεψε στο Ισραήλ το 1948, μετά την ίδρυση του κράτους και ξαναπαίρνοντας το όνομα Hillel Kook εκλέχθηκε ως πρώτος βουλευτής στην εβραϊκή βουλή με το κόμμα της Herut του Μεναχέμ Μπεγκίν. Ξαναπήγε πίσω στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1951, έγινε χρηματιστής στη Γουόλ Στριτ (ο Rockaway λέει ότι ο Kook του είπε πως «οποιοσδήποτε ανόητος μπορεί να κάνει λεφτά στην Αμερική») και παρέμεινε εκεί μέχρι το 1970, όταν επέστρεψε και πάλι στο Ισραήλ. Ο Kook παντρεύτηκε δύο φορές και πέθανε το 2001. Ο Rockaway τον συνάντησε ξανά το 1996. «Τον κάλεσα να μιλήσει στους φοιτητές μου σχετικά με το τι έκανε στην Αμερική», λέει ο καθηγητής. «Δεν ήταν πια νέος, ήταν στα ογδόντα του». Οι φοιτητές μου ευχαριστήθηκαν τη συζήτηση μαζί του. Στο Ισραήλ δεν τον γνώριζε κανείς και ούτε και σε αυτόν άρεσαν οι θέσεις ηγεσίας. Έλεγε ότι τα πάντα εδώ ήταν χαοτικά και μπερδεμένα. Ήταν καλός άνθρωπος και ήθελε να σώσει όσους Εβραίους μπορούσε. Ήταν ξεκάθαρο σε αυτόν ότι οι Αμερικάνοι μπορούσαν να σώσουν παραπάνω Εβραίους – «εκατοντάδες χιλιάδες», έλεγε – αλλά δεν το έκαναν. «Δεν έκαναν τίποτα».
Κατά τη διάρκεια της έρευνάς του, ο Rockaway ανακάλυψε ότι και η Χαγκανά (Haganah) λάμβανε κεφάλαια από Εβραίους γκάνγκστερ στις Ηνωμένες Πολιτείες. «Ένας εκ των απεσταλμένων της Χαγκανά ήταν ο Reuven Dafni, ένας ιδρυτής του Κιμπούτς Ein Gev στη Λίμνη Κινέρετ (Kinneret) και ένας από τους αλεξιπτωτιστές που έπεσαν μέσα στη Γιουγκοσλαβία στα μέσα του 1944 μαζί με τη Hannah Szenes». Ο Dafni δούλεψε για τη Χαγκανά στις Ηνωμένες Πολιτείες από το 1946 και επίσης τράβηξε την προσοχή του FBI. Σύμφωνα με τον Rockaway, ο Dafni έπεισε τον γκάνγκστερ Benjamin “Bugsy” Siegel να κάνει μια μεγάλη δωρεά στη Χαγκανά. «Είχαν γνωριστεί μεταξύ τους μέσω του βοηθού του Siegele, Allen Smiley, που επίσης ήταν Εβραίος. Ο Siegel τον ρώτησε «Τι κάνεις εδώ» και ο Dafni του είπε ότι μαζεύει λεφτά για τη Χαγκανά, επειδή οι Εβραίοι πολεμούν με τους Άραβες στο Ισραήλ. «Για μισό λεπτό. Θες να μου πεις ότι οι Εβραίοι πολεμάνε;», ρώτησε ο Siegel. Ο Dafni είπε ναι και ο Siegel που καθόταν στην άλλη μεριά του τραπεζιού, τον πλησίασε και τον ρώτησε με θαυμασμό «Πολεμάνε για να σκοτώσουν;» και ο Dafni είπε ναι. «Τότε είμαι μαζί σας», απάντησε ο Siegel. Του άρεσε να σκοτώνει και συμφώνησε να πάρει μέρος σε οτιδήποτε αφορούσε σκοτωμούς. Δεν γνώριζε καν ότι οι Εβραίοι είναι ικανοί να εμπλακούν σε αιματηρές μάχες», λέει ο Rockaway.
O Siegel – στενός φίλος και συνεργάτης του Meyer Lansky, του Abner “Longy” Zwillman και άλλων διάσημων Εβραίων γκάνγκστερ αρχηγών, καθώς και του Charles “Lucky” Luciano και άλλων Ιταλών αφεντικών της Μαφίας – συναντιούνταν με τον Dafni κάθε βδομάδα το 1946 στην πίσω μεριά ενός εστιατορίου του Λος Άντζελες. «Ο Bugsy εμφανιζόταν με μια βαλίτσα χαρτονομίσματα των πέντε και των δέκα δολαρίων. Με αυτό τον τρόπο, ο Dafni έλαβε 50.000 δολάρια εκείνη τη χρονιά προτού εγκαταλείψει το Λος Άντζελες», λέει ο Rockaway. «Μια μέρα αφού έφτασε στο Σαν Φρανσίσκο, τον Ιούνιο του 1947, ο Dafni πήγε στην τραπεζαρία του ξενοδοχείου του για να πάρει πρωινό. Στο εξώφυλλο της εφημερίδας διάβασε ότι ο Bugsy Siegel είχε δολοφονηθεί στο σπίτι της φιλενάδας του, Virginia Hill. Ο Dafni γύρισε και μου πε «Δόξα τω Θεώ πήρα μετρητά και όχι επιταγή».
Η Δρ Maya Guez είναι ερευνήτρια και διδάσκουσα στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ και το Ακαδημαϊκό Κολέγιο Hadasshah στην Ιερουσαλήμ.