Αν μετανιώνω; Ναι για ορισμένα

Στις αρχές του 1946, ο πολιτικός του Βρετανικού Εργατικού Κόμματος Richard Crossman επισκέφτηκε ένα αυστριακό στρατόπεδο προσφύγων που δημιουργήθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Tom Segev | Jun. 10, 2011 | 8:06 AM

Εβραίοι πρόσφυγες σε στρατόπεδα transit το 1947 (Credit Getty Images).

Όχι πολύ μακριά από τη νότια πόλη της Αυστρίας Βίλαχ, δημιουργήθηκε ένα στρατόπεδο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο για περίπου 200 Εβραίους πρόσφυγες, επιζώντες του Ολοκαυτώματος από την Πολωνία. Στις αρχές του 1946 ο πολιτικός του Βρετανικού Εργατικού Κόμματος Ρίτσαρντ Κρόσμαν επισκέφτηκε το στρατόπεδο ως μέλος της Αγγλο-Αμερικάνικης Επιτροπής Ερευνών για τα προβλήματα του ευρωπαϊκού εβραϊσμού και την Παλαιστίνη. Το στρατόπεδο λειτουργούσε σαν μονάδα κράτησης. Οι Βρετανοί στρατιώτες απαγόρευαν στους πρόσφυγες να βγαίνουν απ’ αυτό, μην τυχόν και προσπαθήσουν να φτάσουν στην Παλαιστίνη. Ο Κρόσμαν μίλησε με τον «αστυνόμο του στρατοπέδου», ένα 16χρονο παιδί που είχε επιλεγεί απ’ τους ίδιους τους πρόσφυγες. Είχε περάσει έξι χρόνια της παιδικής του ηλικίας σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο Κρόσμαν τον ρώτησε αν είχε συγγενείς στην Αμερική. Το αγόρι απάντησε ότι η μητέρα του ήταν εκεί. Ο Κρόσμαν τον ρώτησε αν αλληλογραφεί μαζί της και το αγόρι απάντησε οργισμένα «Έκοψα κάθε σχέση μαζί της. Έχει προδώσει το εβραϊκό πεπρωμένο». Ο Κρόσμαν τον ρώτησε τι σήμαινε αυτό. «Δραπέτευσε στην Αμερική μαζί με έναν μη-Εβραίο. Το πεπρωμένο του έθνους μου είναι να είμαστε κύριοι της Παλαιστίνης», απάντησε ο έφηβος. Ο Κρόσμαν τον ρώτησε πως το ήξερε ότι αυτό ήταν το εθνικό πεπρωμένο και εκείνος απάντησε: «Είναι γραμμένο στη Διακήρυξη του Μπαλφούρ». Αυτή η ιστορία εμφανίζεται σε ένα βιβλίο που έγραψε ο Κρόσμαν το καλοκαίρι του 1946. Πολλά χρόνια αργότερα ανακάλεσε την ιστορία αυτή σε μια συζήτηση που είχε με τον Βρετανό ιστορικό Μάρτιν Γκίλμπερτ. Αυτή την εβδομάδα ο Γκίλμπερτ επανέλαβε την ιστορία κατά τη διάρκεια μιας διάλεξής του στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ σχετικά με το τέλος της Βρετανικής Εντολής στην Παλαιστίνη. Ο Γκίλμπερτ, 75 χρονών, έχει γράψει περισσότερα από 80 βιβλία, κάτι που τον καθιστά έναν από τους πολυγραφότατους ιστορικούς στην ιστορία. Έγραψε την πιο πλήρη βιογραφία του Γουίνστον Τσόρτσιλ και έναν αριθμό άλλων σημαντικών βιβλίων. Αυτός και ο Κρόσμαν συναντήθηκαν στο Αρχείο Βάϊζμαν στο Ρεχοβότ, όπως ανακαλεί ο Γκίλμπερτ, λέγοντας άλλη μια ιστορία που άκουσε από ‘κείνον: σε ένα από τα στρατόπεδα εξόριστων προσώπων δύο μέλη της Αγγλο-Αμερικάνικης επιτροπής είδαν έναν Εβραίο από την Πολωνία στο στρατόπεδο να σκίζει ένα πιστοποιητικό μετανάστευσης προς τις ΗΠΑ. Φοβόταν ότι το Ολοκαύτωμα θα επαναλαμβανόταν και εκεί, είπε.

Ο Κρόσμαν πίστευε ότι οι περισσότεροι κρατούμενοι στο στρατόπεδο ενδιαφέρονταν να εγκατασταθούν στη Γη του Ισραήλ, αλλά αναρωτιόταν επίσης τι θα αποφάσιζαν αυτοί οι πρόσφυγες αν οι Ηνωμένες Πολιτείες αποτελούσαν επιλογή για όλους τους. Η Αμερική δεν τους είχε προσκαλέσει. Έπρεπε να διαλέξουν μεταξύ Παλαιστίνης και των χωρών καταγωγής τους, συμπεριλαμβανόμενης της Πολωνίας που είχε γίνει ένα κομμουνιστικό και αντισημιτικό κράτος. Προτιμούσαν την Παλαιστίνη. Η διερώτηση του Κρόσμαν έμεινε ανοιχτή. Ο Γκίλμπερτ δεν αναφέρθηκε σε αυτήν. Ήταν μια ωραία διάλεξη, οργανωμένη σε χρονολογική σειρά. Στη σύγκρουση ανάμεσα στη χώρα του και τον σιωνισμό, εφτά δεκαετίες πριν, ο Γκίλμπερτ τοποθετείται στο πλευρό του σιωνισμού. Αυτή δεν είναι μια ιστορία με άσπρο και μαύρο, σημείωσε, και παρέθεσε μερικούς Βρετανούς αξιωματούχους που έτρεφαν συμπάθεια για τη σιωνιστική εναλλακτική, συμπεριλαμβανόμενου του Βρετανού πρέσβη στην Πολωνία κατά τη δεκαετία του 1940. Ωστόσο, οι περισσότερες αναφορές που έκανε αντανακλούσαν μεγάλη εχθρότητα προς τον σιωνισμό και ακόμη και στους ίδιους τους επιζώντες των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Αυτούς που θα κατέληγαν στις κατεχόμενες από τη Βρετανία, Γερμανία και Αυστρία και θα τοποθετούνταν σε στρατόπεδα κράτησης με περιορισμένες μερίδες φαγητού, όχι σαν να ήταν θύματα των Ναζί αλλά μάλλον αιχμάλωτοι εχθρικοί στρατιώτες. Πολλά χρόνια αργότερα ο Γκίλμπερτ συνάντησε τον Βρετανό διπλωμάτη Τζωρτζ Γουίλιαμ Ρέντελ, ο οποίος ήθελε να του εξομολογηθεί κάτι. «Υπάρχει κάτι που μετανιώνω», είπε στον Γκίλμπερτ και εκείνος τέντωσε τα αυτιά του. «Μετανιώνω που δεν έκανα περισσότερα για να αποτρέψω τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ». Ο Γκίλμπερτ δεν είπε ότι η εχθρότητα των Βρετανών αξιωματούχων αντανακλούσε αντισημιτισμό: μάλλον απλά προτιμούσαν το αραβικό πετρέλαιο. Τελικά, οι Βρετανοί εγκατέλειψαν την Παλαιστίνη ενόψει της αυξανόμενης αραβικής τρομοκρατίας. Ο Γκίλμπερτ δεν αναφέρθηκε στην Αραβική Εξέγερση που είχε ήδη κάνει τους Βρετανούς να αγανακτήσουν με τη Γη του Ισραήλ στα τέλη της δεκαετίας του 1930, λες και αυτή η εξέγερση δεν ήταν μέρος αυτής της ιστορίας. Η κριτική του Γκίλμπερτ απέναντι στη χώρα του ήταν αρκετά τσουχτερή. Στη Βρετανία, ο ισραηλινός ιστορικός Ιλάν Παπέ μιλάει με έναν παρόμοιο τόνο αλλά και επιτίθεται στη σιωνιστική πολιτική εκεί. Η διαφορά μεταξύ τους είναι η εξής: πολλοί Ισραηλινοί θεωρούν τον Παπέ σαν έναν προδότη που μισεί τον εαυτό του. Ο Σερ Μάρτιν έλαβε τίτλο ευγένειας από τη βασίλισσα και μεταξύ όσων άκουσαν τη διάλεξή του αυτή την εβδομάδα βρισκόταν ο Μάθιου Γκουλντ, ο πρώτος Εβραίος πρέσβης του Ηνωμένου Βασιλείου στο Ισραήλ. Πηγή: https://www.haaretz.com/1.5021043