Ισούται το 1941 για τους Εβραίους με το 2021 για τους Ουιγούρους (Uighurs); Ποιος αποφασίζει και σύμφωνα με ποια κριτήρια ποιες βαναυσότητες και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας «αξίζουν» μια καμπάνια του Ποτέ Ξανά; Haaretz. Του Anshel Pfeffer, 29.01.2021.
Κατά την εβδομάδα της φετινής Διεθνούς Ημέρας Μνήμης του Ολοκαυτώματος μεγάλες εβραϊκές οργανώσεις και επιφανείς φιγούρες της βρετανικής εβραϊκής κοινότητας αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν την περίσταση αυτή για να πιέσουν το κοινοβούλιο και τα ΜΜΕ εκ μέρους ενός άλλου λαού: των Ουίγκουρς, ή Ουιγούρων.
Η μουσουλμανική μειονότητα της επαρχίας Ζίνγκγιανγκ στην Κίνα υφίσταται συστηματικές διώξεις, μαζικές φυλακίσεις και εξαφάνιση του πολιτισμού τους και της γλώσσας τους στα χέρια της κομμουνιστικής κυβέρνησης.
Εντωμεταξύ αυτή την εβδομάδα, ακριβώς απέναντι από το Αγγλικό Κανάλι, κάποιος βανδάλισε το κεντρικό μνημείο του Ολοκαυτώματος στο Παρίσι, γράφοντας με σπρέι «Ουίγκουρς 2021 = Εβραίοι 1941» και «Οι Ζωές των Ουίγκουρς Μετράνε» (Uighur Lives Matter). Παράλληλα, ενώ οι Εβραίοι προσπαθούσαν να εφαρμόσουν το μάθημα του «Ποτέ Ξανά» σε ένα άλλο έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, οι ίδιοι «κατηγορούνταν» ότι μονοπωλούν για τον εαυτό τους την ταυτότητα του θύματος.
Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα. Ως Εβραίοι, κρατάμε τη μνήμη και την κληρονομιά του Ολοκαυτώματος. Και έχουμε επίσης την ευκαιρία να τη χρησιμοποιήσουμε αυτή τη μνήμη για να δείξουμε κάτι σε σχέση με τον κόσμο γύρω μας. Αλλά πως αποφασίζει κανείς πότε είναι κατάλληλο να το κάνουμε αυτό;
Για δεκαετίες οι Αρμένιοι εκλιπαρούσαν το Ισραήλ και μεγάλες εβραϊκές οργανώσεις να αναγνωρίσουν τη γενοκτονία που διαπράχθηκε εναντίον τους κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά πολιτικά κάτι τέτοιο δεν ήταν βολικό: η Τουρκία ήταν τόσο μέλος του ΝΑΤΟ όσο και, μέχρι προ ολίγου, στρατηγικός σύμμαχος του Ισραήλ (και ίσως ξαναγίνει, όχι στο τόσο μακρινό μέλλον). Οι εβραϊκές οργανώσεις πρέπει να προσέχουν σε ποια εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας επιλέγουν να δώσουν έμφαση μέσα στο πλαίσιο της μνημόνευσης του Ολοκαυτώματος. Για πάνω από μια δεκαετία το Σουδάν, σύμμαχος του Ιράν και της Χαμάς, βρισκόταν σταθερά στο βλέμμα μας για τις σφαγές του πληθυσμού του στο Νταρφούρ. Έκτοτε έχει αλλάξει τις στρατηγικές του τοπικές συμμαχίες και δεν τίθεται κανένα ζήτημα πια για το τι κάνει. Το ίδιο ισχύει και για άλλες ανθρωπιστικές καταστροφές. Οι γεωπολιτικές συγκυρίες της έντονης κρίσης στην Υεμένη ή η εθνοκάθαρση των Ροχίνγια (Rohingya) στη Μιανμάρ καθίστανται άβολοι στόχοι. Η Κίνα, ωστόσο, είναι σήμερα ο αδιαμφισβήτητος εχθρός της Δύσης. Ακόμα και το εμπόριό της με το Ισραήλ έχει μειωθεί. Δεν λέω ότι η πολιτική πίεση για λογαριασμό των Ουιγούρων είναι υποκριτική. Είναι αξιέπαινη. Αλλά επίσης είναι επιλεκτική και μας λέει πολλά για τις παγίδες της μνημόνευσης του Ολοκαυτώματος στον 21ο αιώνα. Ανησυχούμε για την άρνηση του Ολοκαυτώματος, όπως και θα έπρεπε. Αλλά ταυτόχρονα αποτυγχάνουμε να αναγνωρίσουμε τους αμέτρητους ερευνητές, ιστορικούς, εκπαιδευτές, συγγραφείς και σκηνοθέτες και, πάνω απ’ όλα, τους επιζώντες που αφού ξαναέχτισαν τις ζωές τους, τα κατάφεραν να μπορέσουν να μοιραστούν αυτά που πέρασαν με άλλους ανθρώπους.
Χάρη σε αυτούς δεν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος να ξεχαστεί ποτέ το Ολοκαύτωμα. Η πραγματική πρόκληση δεν έχει να κάνει με τις μνήμες αυτών των ανθρώπων, αυτές είναι καλά διατηρημένες, αλλά η σχετικοποίηση, η πολιτικοποίηση και το μανιπιουλάρισμα της συλλογικής μνήμης της Σόα. Και για αυτό ακριβώς ένα από τους σημαντικούς τρόπους να διατηρηθεί η μνήμη του Ολοκαυτώματος θα έπρεπε να είναι η χρήση των μαθημάτων του ώστε να τραβάμε την προσοχή στις σύγχρονες απειλές γενοκτονίας και εθνοκάθαρσης σε όλο τον κόσμο. Αλλά κάτι τέτοιο εκθέτει τόσο πολύ τη συζήτηση στις καταχρήσεις των πολιτικών και των ειδικών αυθεντιών όλων των πλευρών που δημιουργούν αστόχαστες συγκρίσεις. Τι μπορούμε να κάνουμε έναν Ισραηλινό πρωθυπουργό που δεν μπορεί να αναφέρει το Ολοκαύτωμα χωρίς να τραβήξει το Ιράν μέσα στην κουβέντα και ο οποίος δικαιολογεί, για χάριν πολιτικής ευκολίας, τους χαριεντισμούς των προσωπικών του συμμάχων ανά τον κόσμο με τους νεοναζί και τους λάιτ αναθεωρητές του Ολοκαυτώματος; Ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου δεν έχει καμιά διαφορά στις χρήσεις και τις καταχρήσεις της μνήμης από αυτούς που αναφέρουν το Ολοκαύτωμα μόνο και μόνο για να δημιουργήσουν κίβδηλες συγκρίσεις μεταξύ των Ισραηλινών και των Ναζί. Δεν μπορούμε να αστυνομεύσουμε τον λόγο περί Ολοκαυτώματος. Δεν μπορούμε καν σαν Εβραίοι να τον διατηρήσουμε για τον εαυτό μας, πλέον έχει γίνει «Διεθνής» Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος. Η ημερομηνία καθορίστηκε με βάση την επέτειο της απελευθέρωσης του Άουσβιτς και ενώ οι Εβραίοι ήταν, με συντριπτικούς αριθμούς, η πλειοψηφία των θυμάτων του στρατοπέδου θανάτου του Μπίρκεναου, δίπλα σε αυτό το Άουσβιτς, και των άλλων στρατοπέδων θανάτου εξίσου, υπήρχαν επίσης άλλα θύματα από κάθε χώρα της Ευρώπης, καθώς και άλλες μειονοτικές ομάδες όπως οι Ρομά και μέλη της ΛΟΑΤ κοινότητας. Όλο και περισσότεροι η λέξη «Εβραίοι» είναι απούσα από τους λόγους των πολιτικών και των προσωπικοτήτων των ΜΜΕ που εκφωνούνται αυτή την ημέρα.
Σε κάποιες περιπτώσεις είναι σχετικά εύκολο να αποδώσεις αυτή την παράλειψη στις συνειδητές προσπάθειες να αποδυναμωθεί ο χαρακτηρισμός των Εβραίων ως των μοναδικών θυμάτων. Και αυτό δεν είναι κάτι νέο βέβαια: η Σοβιετική Ένωση υπό τον Ιωσήφ Στάλιν βάναυσα κατέστειλε τους Εβραίους πολίτες της, ιδιαίτερα όταν εκείνοι επιχείρησαν να μνημονεύσουν τους Εβραίους ως θύματα του Ολοκαυτώματος. Η άρνηση της ταυτότητάς τους και το πακετάρισμα όλων σε μια ενιαία ομάδα «θυμάτων του φασισμού» υπήρξε απλώς ένα στάδιο πριν τις δίκες-σόου της Μόσχας και της Πράγας και τις κατηγορίες που απευθύνθηκαν στους Εβραίους ότι ήταν «Σιωνιστές-Ναζί» πράκτορες της Δύσης.
Παρόμοια κίνητρα υπάρχουν βέβαια και σήμερα, είτε από πλευράς της σκληρής αριστεράς που μισεί το Ισραήλ και χρησιμοποιεί τα ίδια σοβιετικά μοτίβα από τη δεκαετία του 1950, είτε από πλευράς των ακροδεξιών κυβερνήσεων της Πολωνίας και της Ουγγαρίας για τις οποίες οι πραγματικές συνθήκες διεξαγωγής του Ολοκαυτώματος στις χώρες αυτές, ειδικά η συνεργασία των «πατριωτών» πολιτών τους στον εκτοπισμό και τη δολοφονία των Εβραίων γειτόνων τους, αποτελεί μια καθόλου βολική κηλίδα στην εθνική αφήγηση της μετα-σοβιετικής ανοικοδόμησής τους.
Αλλά υπάρχουν επίσης και άνθρωποι που ενεργούν με καλή πίστη οι οποίοι απλώς θέλουν να κάνουν το Ολοκαύτωμα περισσότερο συμπεριληπτικό. Και πράγματι πρέπει να συμβεί αυτό, εφόσον η μαζική δολοφονία των Ρομά από τους Ναζί δεν έχει λάβει οπουδήποτε επαρκή αναγνώριση, είτε στα βιβλία ιστορίας είτε στα δημόσια μνημεία. Και τι θα ήταν πιο φυσικό από το να θέλουν μέλη της ΛΟΑΤ να θέλουν να μνημονεύουν τα όσα υπέφεραν;
Η συμπεριληπτικότητα δεν χρειάζεται να υπονομεύσει τη σχεδιασμένη και βιομηχανοποιημένη γενοκτονία εκατομμυρίων Εβραίων, η οποία έλαβε χώρα σε μια διαφορετική κλίμακα από ότι σε άλλες ομάδες. Αλλά υπάρχουν εύλογες ανησυχίες γύρω από το κατά πόσο ο κόσμος θα αποτύχει να δει τον μοναδικό τρόπο με τον οποίο οι Ναζί, από αρκετά νωρίς, επιδίωξαν την εξαφάνιση των Εβραίων και έπειτα αφιέρωσαν αρκετούς από τους πόρους τους για αυτό το σκοπό, ακόμη και όταν αυτός ο σκοπός τους έκανε να παρεκκλίνουν από τη συνολική τους πολεμική προσπάθεια.
Και πως συνδέονται όλα αυτά με το αρχαίο και ακόμη παρόν μίσος για τους Εβραίους και τα περίεργα χαρακτηριστικά του αντισημιτισμού που τον διακρίνουν από όλες τις άλλες μορφές μίσους; Ένα πιο οικουμενικό και διεθνές μήνυμα θα είναι πάντοτε πιο ρηχό και δεν θα εστιάζει στις λεπτές διαφορές. Υπάρχει εδώ μια δυσαρμονία. Ταυτόχρονα εμείς θα θέλαμε ως Εβραίοι να χρησιμοποιούμε τη μνήμη του Ολοκαυτώματος για να τραβάμε την προσοχή στα εγκλήματα που διαπράττονται κατά των Ουιγούρων ενώ, παράλληλα, θέλουμε να βεβαιωθούμε ότι κανείς δεν θα σκεφτεί ότι πρόκειται για εγκλήματα ίδιου μεγέθους ή ταυτόσημα. Το θέμα δεν είναι απλά η συμπεριληπτικότητα και οι πολιτικές σκοπιμότητες. Καθώς οι τελευταίοι επιζώντες θα πεθαίνουν, το Ολοκαύτωμα θα γίνεται όλο και περισσότερο ένα αφηρημένο σύμβολο. Και ενώ αυτό είναι καλύτερο από το να ξεχαστεί, φέρνει από την άλλη σαν γεγονός τις δικές του προκλήσεις. Δεν μπορούμε να εμπιστευόμαστε τις κυβερνήσεις και τις διεθνείς οργανώσεις να θυμούνται ή να αγνοούν τα άβολα κομμάτια των πολιτικών τους σκεπτικών. Μένει στα άτομα, ειδικά αυτά εξ όσων είχαμε το μοναδικό προνόμιο να έχουμε γεννηθεί από γονείς και παππούδες που επέζησαν, για να χρησιμοποιήσουμε τις όποιες φωνές μας για να προσπαθήσουμε και να διαφυλάξουμε τη μνήμη. Πηγή: https://www.haaretz.com/world-news/.premium-in-whose-hands-is-the-holocaust-1.9491631