Η Συμμορία των Τεσσάρων, όπως αυτοαποκαλούνταν, ήταν ανάμεσα στις ιδρύτριες της Ένωσης για την Απελευθέρωση των Γυναικών του Σικάγο αλλά στον αγώνα τους για ίσα δικαιώματα, ένα ζήτημα παρέμενε ταμπού.
JTA και Penny Schwartz, Δεκέμβριος 2018
Η Heather Booth, η Amy Kesselman, η Vivian Rothstein και η Naomi Weisstein. Τα ονόματα αυτών των τολμηρών και σημαινουσών ριζοσπαστριών φεμινιστριών μπορεί να έχουν σβήσει στα πρόσφατα χρόνια, αλλά παραμένουν σύμβολα για τις φοιτήτριες του κινήματος απελευθέρωσης των γυναικών στη δεκαετία του 1960 καθώς και για γενιές ολόκληρες ακτιβιστριών έκτοτε.
Η Συμμορία των Τεσσάρων, όπως αυτοαποκαλούνταν, ήταν ανάμεσα στις ιδρύτριες της Ένωσης για την Απελευθέρωση των Γυναικών του Σικάγο. Ήταν απογοητευμένες από το λιγότερο-από-ίσο στάτους τους –σε σχέση με τους άνδρες στους πολιτικούς κύκλους της αριστεράς αλλά και γενικότερα στην κοινωνία. Πρόθυμες να αντιπαρατεθούν στις πατριαρχικές νόρμες και το συστημικό σεξισμό τριγύρω τους, ξεκίνησαν να συναντιούνται σε ένα σαλόνι του δυτικού Σικάγο, μιλώντας για όλες τις πλευρές της ζωής τους.
Για εβδομάδες, μήνες και χρόνια, δεν άφησαν κανένα ζήτημα εκτός συζήτησης, από το πολιτικό στο σεξουαλικό στο προσωπικό. Ήταν «έτοιμες να γυρίσουν τον κόσμο ανάποδα», θυμάται η Weisstein, μια σημαντική ψυχολόγος, νευροεπιστήμονας και ακαδημαϊκή που πέθανε το 2015.
Αλλά ένα ζήτημα ποτέ δεν ήρθε στο προσκήνιο: η εβραϊκή καταγωγή της πλειοψηφίας της ομάδας. «Δεν μιλήσαμε ποτέ για αυτό», λέει η Weisstein. Μέχρι που τηλεφώνησε η Joyce Antler — 45 χρόνια αργότερα.
«Κάτω από το Ραντάρ».
Επτά χρόνια πριν, η Antler, μια πρωτοπόρα πανεπιστημιακή στις αμερικάνικες και γυναικείες σπουδές και επίτιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Brandeis, βρήκε την Weisstein και τις άλλες της συλλογικότητας και τις ρώτησε τι ρόλο έπαιξαν οι εβραϊκές τους ταυτότητες στα πρώιμα χρόνια της πολιτικής τους ενασχόλησης ως ριζοσπαστριών φεμινιστριών.
Η μεγάλη παρουσία των Εβραίων στις αριστερές ομάδες και το κίνημα της γυναικείας απελευθέρωσης ήταν ντροπιαστικό και κάτι που άξιζε να κρυφτεί, διαπίστωνε η Weisstein στις μεγάλες τηλεφωνικές της συζητήσεις με την Antler. Το να βάλει μπροστά κάποια την εβραϊκή ταυτότητα πήγαινε κόντρα στο οικουμενικό όραμα και τους ευρύτερους κοινωνικούς και πολιτικούς σκοπούς που αγκάλιαζε το κίνημα.
Η ιστορία της Συμμορίας των Τεσσάρων λέγεται στις εισαγωγικές σελίδες του «Ριζοσπάστριες Εβραίες Φεμινίστριες: Φωνές από το Κίνημα για την Απελευθέρωση των Γυναικών» (New York University Press) (#JewishFeminists), ένα συναρπαστικό και επίκαιρο βιβλίο της Antler που φέρνει στο φως για πρώτη φορά τους τρόπους με τους οποίους οι φεμινίστριες πρωτεργάτριες επηρεάζονταν από την παρεκκλίνουσα και συχνά μη συζητημένη εβραϊκή τους καταγωγή.
Το βιβλίο της Antler έχει επεκτείνει την εβραϊκή ιστορία, σύμφωνα με την Judith Rosenbaum, διευθύντρια του Αρχείου Εβραίων Γυναικών με έδρα τη Βοστόνη. «Το βιβλίο δημιουργεί το πλαίσιο για την κατανόηση του ακτιβισμού των Εβραίων γυναικών στον κοσμικό αμερικάνικο φεμινισμό», έγραψε σε ένα email. «Ακόμη παρέχει σημαντικές ιστορικές πληροφορίες για τρέχοντες αγώνες γύρω από τον φεμινισμό και τον αντισημιτισμό».
«Προκαλέι σοκ, έτσι;» Η Antler παρατηρεί γύρω από το γεγονός ότι αυτή η ιστορία βρισκόταν κάτω από το Ραντάρ για τόσο πολύ καιρό. «Αλλά το να μη μιλάει καμιά για αυτό είναι απλά μια αποτυχία να δει γιατί η εβραϊκότητα είναι τόσο σημαντική στις ζωές τους», μας είπε η Antler σε μια συζήτηση που πέρασε μέσα από πολλά θέματα στο γεμάτο τέχνη και βιβλία σαλόνι της.
Η Antler, γεννημένη στο Brooklyn, δίδαξε για 40 σχεδόν χρόνια στο Brandeis, εκεί που φοίτησε και η ίδια, έπειτα έγινε πρόεδρος του Τμήματος Αμερικάνικων Σπουδών και ίδρυσε το πρόγραμμα σπουδών για τις Γυναίκες, το Φύλο και τη Σεξουαλικότητα. Ανάμεσα στα βιβλία της υπάρχουν έξι που εστιάζουν στις Εβραίες γυναίκες, συμπεριλαμβανόμενων των «You Never Call! You Never Write! A History of the Jewish Mother», «The Journey Home: How Jewish Women Shaped Modern America» και «America & I: Short Stories by American-Jewish Women Writers.»
Το νέο της βιβλίο αφηγείται δύο ιστορίες που σχετίζονται μεταξύ τους: η μία, των Εβραίων γυναικών που κοίταξαν προς τα έξω ώστε να θέσουν τα οικουμενικά φεμινιστικά ζητήματα και η δεύτερη, των Εβραίων γυναικών που, εκκινώντας από τη δεκαετία του 1970, τα έβαλαν με τις ανδροκρατούμενες εβραϊκές οργανώσεις, τόσο τις θρησκευτικές όσο και τις κοινοτικές. Σε σχέση με αυτό το τελευταίο, γίνεται λόγος για την Blu Greenberg, ιδρύτρια της Ορθόδοξης Εβραϊκής Φεμινιστικής Συμμαχίας, και την Irina Klepfisz, που ως παιδί επέζησε του Ολοκαυτώματος, έγινε σημαντική ποιήτρια και ακαδημαϊκή και ανήκε στις ιδρύτριες της λεσβιακής φεμινιστικής κολεκτίβας Di Vilde Chayes, που βρισκόταν στη Νέα Υόρκη.
Δεν ήταν εύκολο για τις γυναίκες που προκαλούσαν την παραδοσιακή εβραϊκή ιεραρχία. «Συχνά έπρεπε να στραφούν ενάντια στους λεγόμενους συμμάχους και μέντορές τους», λέει η Antler, «και οι αγώνες τους ήταν συχνά δύσκολοι».
Οι οικουμενικές φεμινίστριες είχαν τους δικούς τους αγώνες. Μεταξύ των λόγων που οι πρώιμες αυτές ριζοσπάστριες Εβραίες φεμινίστριες απέφευγαν το θέμα της εβραϊκής τους ταυτότητας ήταν ότι ως νέες γυναίκες, πολλές στα 20 τους, επαναστατούσαν ενάντια στις ταυτότητες οι οποίες τις συνέδεαν με τις μητέρες τους, λέει η Antler.
Μπροστά στον πολιτικό σκοπό, οι προσωπικές ταυτότητες έμπαιναν στην άκρη προκειμένου να βοηθήσουν να απελευθερωθούν όλες οι γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων αυτών που ανήκαν σε καταπιεσμένες μειονότητες ή προέρχονταν από φτωχά περιβάλλοντα ή της εργατικής τάξης. Ο αντισημιτισμός ήταν επίσης ένας παράγοντας, ειδικά για τις περιπτώσεις αυτών που τσουβάλιαζαν τους Εβραίους μεταξύ των λευκών καταπιεστών.
«Η Σιωπή δεν είναι καλή Στρατηγική».
Το 1975, η Susan Schechter, η οποία έγινε γνωστή για τον ηγετικό της ρόλο στο κίνημα των κακοποιημένων γυναικών, έγραψε με συγκίνηση για την αποδοκιμασία που συνάντησε επειδή δημιούργησε μια εβραϊκή συνέλευση το 1975 στο Εθνικό Συνέδριο των Σοσιαλιστριών Φεμινιστριών. Το περιέγραψε σαν να σχίστηκε η ίδια ανάμεσα στην αριστερή και την εβραϊκή της ταυτότητα.
Την ίδια χρονιά, η Letty Cottin Pogrebin θα εξοργιζόταν όταν ένα γυναικείο συνέδριο στο Μεξικό κατελήφθη από αντι-Ισραηλινούς ακτιβιστές που διακήρυσσαν ότι ο Σιωνισμός είναι ρατσισμός –μια ένδειξη των τρεχουσών αντιπαραθέσεων που έχει κάνει τους αντι-Σιωνιστές να τρυπώσουν στην αντίσταση ενάντια στον Τραμπ με αποτέλεσμα οι Εβραίες γυναίκες να νιώθουν εξοστρακισμένες από το κίνημα.
«Δεν παρενοχλούνταν, αλλά το να πεις ότι είσαι Εβραία στο γυναικείο κίνημα, δυστυχώς, δεν ήταν μια θετική εμπειρία», παρατήρησε η Antler. Ο αντισημιτισμός ήταν παρών στο γυναικείο κίνημα σε διάφορους βαθμούς για πολλές δεκαετίες, είπε, αλλά πρέπει να τον καταδικάζουμε. «Η σιωπή δεν είναι καλή στρατηγική», είπε.
Η Antler είναι οπαδός τoυ να δίνεται χώρος σε όλες τις προσεγγίσεις, σεβόμενη φωνές από όλες τις πλευρές της συχνά πολωτικής αντιπαράθεσης γύρω από τη σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστίνης, αλλά αναγνωρίζει ότι δεν συμμερίζονται όλες οι γυναίκες ακτιβίστριες τις σιωνιστικές της απόψεις.
Γνώριζε και έτρεφε ενθουσιασμό για κάποιες Εβραίες γυναίκες στον ριζοσπαστικό φεμινισμό, αλλά δεν ήταν μέχρι πριν από 20 χρόνια που ξεκίνησε να εκτιμά τον σημαντικό τους αριθμό. Η Antler εκτιμά ότι τα δύο-τρίτα ή τα τρία-τέταρτα των γυναικών σε αυτές τις συλλογικότητες ήταν Εβραίες. «Αυτό είναι ιστορία. Και δεν λεγόταν», θυμάται να σκέφτεται.
«Ελαστικότητα της Εβραϊκής Ταυτότητας».
Το 2011 συγκάλεσε το συνέδριο «Γυναικεία Απελευθέρωση και Εβραϊκή Ταυτότητα», ακόμα μια πρωτιά, που συγκέντρωσε 20 γυναίκες από το κοσμικό ριζοσπαστικό φεμινιστικό κίνημα και άλλες 20 γυναίκες από εβραϊκές θρησκευτικές και κοινοτικές οργανώσεις.
«Ήταν συγκλονιστικό», θυμάται η Antler γύρω από το διήμερο πρόγραμμα του συνεδρίου στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, όπου τότε ήταν επισκέπτρια καθηγήτρια. Οι συμμετέχουσες «είχαν γουρλώσει τα μάτια τους», μας είπε, επισημαίνοντας πως πολλές από τις γυναίκες που προέρχονταν από τις δύο αυτές πλευρές του χάσματος δεν είχαν συναντηθεί ποτέ έως τότε. Οι ιστορίες τους σχηματίζουν τον πυρήνα του βιβλίου της Antler.
Η Antler εντυπωσιάστηκε περισσότερο από το ποικιλόμορφο πολιτισμικό και θρησκευτικό φόντο των Εβραίων γυναικών. Πολλές από αυτές απέδωσαν σε αυτό που αναγνωρίζουν ως εβραϊκές αξίες μια ισχυρή και θετική επιρροή στις ζωές και τη δουλειά τους. Εξεπλάγη επίσης από την ελαστικότητα της εβραϊκής ταυτότητας. «Αυτή η παράδοση μπορεί να πάει προς διάφορες κατευθύνσεις. Ωφελεί!» είπε. Καθώς βέβαια η επιφυλακτικότητά τους ήταν κατανοητή σε πολλά επίπεδα, η Antler αναγνώρισε ότι είχε ένα κόστος. «Το να έχουμε αυτή τη σύνδεση και αυτή την ιστορία τόσο θαμμένη και τόσο υπόγεια σημαίνει να χάνουμε τη σημασία αυτής της παράδοσης και το τι έκαναν αυτές οι γυναίκες», σκέφτηκε. «Το γνωρίζουμε ότι αυτές οι γυναίκες ήταν σημαντικές. Αλλά αυτό ήταν μέρος της [εβραϊκής] παράδοσής μας και μέρος της γυναικείας παράδοσης και της εβραϊκής γυναικείας φεμινιστικής παράδοσης. Και αυτό χρειάζεται να το καταγράψουμε.»
JTA News Agencies και Συνεργάτες.