Ο Πάπας Πίος XII, που κατηγορήθηκε ότι σιώπησε κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος, γνώριζε ότι Εβραίοι δολοφονούνται, σύμφωνα με τους ερευνητές. WashingtonPost, του TomHeneghan, 29-4-2020.
Το πολυαναμενόμενο άνοιγμα των αρχείων του Δωδέκατου Πάπα από την εποχή του Β’ Π.Π. κράτησε μόνο μια εβδομάδα πριν ξεσπάσει η κρίση του κορωνοϊού και κλείσει και πάλι τα αρχεία του Βατικανού. Αλλά αυτή η εβδομάδα ήταν αρκετή, σύμφωνα με δημοσιεύματα, ώστε να αναδυθούν τα έγγραφα που ρίχνουν μια κακή σκιά στον ποντίφικα που κατηγορήθηκε ότι σιώπησε κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος.
Μέσα σε αυτή την εβδομάδα Γερμανοί ερευνητές ανακάλυψαν ότι ο Πάπας που ποτέ δεν άσκησε κριτική στη σφαγή των Εβραίων από τους Ναζί, γνώριζε από δικές του πηγές για την εκστρατεία θανάτου του Βερολίνου από πολύ νωρίς. Αλλά το απέκρυψε από την κυβέρνηση των Η.Π.Α. αφού ένας βοηθός του, σύμφωνα με τους ερευνητές, τον συμβούλευσε πως οι Εβραίοι και οι Ουκρανοί –οι βασικές του πηγές πληροφόρησης για τα γεγονότα– δεν θα μπορούσαν να θεωρηθούν αξιόπιστες επειδή ψεύδονταν και υπερέβαλαν.
Ανακάλυψαν επίσης ότι το Βατικανό απέκρυψε αυτά όπως και παρόμοια ευαίσθητα ντοκουμέντα για να προστατεύσει την εικόνα του Πάπα, ένα πόρισμα που θα ντροπιάσει τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία η οποία ακόμα αγωνίζεται να καθαρίσει το όνομά της από τις καταγγελίες σεξουαλικής κακοποίησης από πλευράς των κληρικών της.
Ο Πάπας Πίος ο Δωδέκατος ήταν σιωπηλός κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος. Τώρα τα αρχεία του Βατικανού θα δείξουν και αν συνεργαζόταν με τους Ναζί.
Αυτά τα δημοσιεύματα βγήκαν από τη Γερμανία, απ’ όπου κατάγονται οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Münsterπου ταξίδεψαν στη Ρώμη παρά την κρίση του κορωνοϊού για το ιστορικό άνοιγμα των πολεμικών αρχείων του Πάπα στις 2 Μαρτίου. Άλλοι ερευνητές από τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ θα παρακολουθούσαν το άνοιγμα των αρχείων αλλά δεν ταξίδεψαν προφανώς εξαιτίας της πανδημίας.
Επικεφαλής της γερμανικής ομάδας ήταν ο HubertWolf, 60 ετών, ένας ιστορικός της καθολικής εκκλησίας ο οποίος έχει διεξάγει έρευνα στα Μυστικά Αρχεία του Βατικανού –που τώρα λέγονται Αποστολικά Αρχεία– από την εποχή των προπτυχιακών φοιτητικών του σπουδών. Καθολικός ιερέας και πολυγραφότατος συγγραφέας, ο Wolfαπολαμβάνει φήμης αντικειμενικού ερευνητή και διαπρεπούς αναλυτή.
«Πρώτα πρέπει να ελέγξουμε αυτές τις νέες διαθέσιμες πηγές που έχουμε», είπε την περασμένη εβδομάδα στην Kirche + Leben, την καθολική εβδομαδιαία εφημερίδα του Münster. «Αν ο Πίος ο Δωδέκατος μετά και από αυτή την έρευνα φαντάζει καλύτερος άνθρωπος, αυτά είναι θαυμάσια νέα. Αν μοιάζει χειρότερος, πρέπει να το αποδεχτούμε κι αυτό».
Είναι πολλά αυτά που διακυβεύονται.
Ο Πίος ο Δωδέκατος που υπήρξε επικεφαλής της Καθολικής Εκκλησίας από το 1939 έως το 1958 και πλέον είναι υποψήφιος για αγιοποίηση ήταν ο πιο αμφισβητούμενος ποντίφικας του εικοστού αιώνα. Η αποτυχία του να αποκηρύξει το Ολοκαύτωμα δημοσίως τον έκανε να κερδίσει τον τίτλο του «Πάπα του Χίτλερ» και οι κριτικοί για δεκαετίες έχουν ζητήσει να ανοίξουν τα πολεμικά αρχεία του στην έρευνα.
Οι υπερασπιστές του Πάπα έχουν ισχυριστεί εδώ και καιρό ότι δεν μπορούσε να μιλήσει ξεκάθαρα εξαιτίας του φόβου του για τους Ναζί και παραθέτουν την απόφασή του να κρύψει Εβραίους στο Βατικανό και σε εκκλησίες και μοναστήρια προς απόδειξη των καλών του πράξεων. Σημειώνουν πως το Βατικανό είχε ήδη δημοσιεύσει μια εντεκάτομη σειρά ντοκουμέντων επιλεγμένων από τα αρχεία του για να αποδείξει την αθωότητά του.
Μια καθολική-εβραϊκή επιτροπή ξεκίνησε το 1999 για να επιλύσει αυτή την υπόθεση διαλύθηκε δύο χρόνια αργότερα όταν το Βατικανό δεν άνοιγε τα αρχεία του, τα οποία επιθυμούσαν να μείνουν κλειστά μέχρι το 2028.
Πλέον τα αρχεία ανοίξανε και η ομάδα ερευνητών του Münsterξεκίνησαν να δημοσιεύουν τα πρώτα τους ευρήματα. Δεν μοιάζουν ευνοϊκά για τον Πάπα Πίο ή την Καθολική Εκκλησία. Οι λεπτομέρειες είναι κάπως περίπλοκες αλλά τα συμπεράσματα του Wolfείναι αρκετά ξεκάθαρα. Η αλυσίδα των γεγονότων πάει πίσω στις 27 Σεπτεμβρίου του 1942 όταν ένας Αμερικανός διπλωμάτης παρέδωσε στο Βατικανό μια μυστική αναφορά για τη μαζική δολοφονία των Εβραίων του Γκέτο της Βαρσοβίας. Λέγεται ότι 100.000 σφαγιάστηκαν μέσα και έξω από τη Βαρσοβία και πρόσθεσε ότι ακόμα 50.000 Εβραίοι δολοφονήθηκαν στο Λβιβ της γερμανο-κρατούμενης Ουκρανίας.
Η αναφορά βασίστηκε σε πληροφορίες από το γραφείο του Εβραϊκού Πρακτορείου της Παλαιστίνης που ήταν εγκατεστημένο στη Γενεύη. Η Ουάσινγκτον ήθελε να ξέρει αν το Βατικανό που λάμβανε πληροφορίες από τους Καθολικούς όλου του κόσμου μπορούσε να επιβεβαιώσει τα γεγονότα από τις δικές του πηγές. Αν μπορούσε να το κάνει, είχε το Βατικανό κάποια ιδέα για το πώς να κινητοποιήσει την κοινή γνώμη ενάντια στα εγκλήματα αυτά;
Το αρχείο περιλάμβανε ένα σημείωμα που επιβεβαίωνε πως ο Πίος είχε διαβάσει την αμερικάνικη αναφορά. Περιλαμβάνει ακόμα, σύμφωνα με τους ερευνητές, δύο γράμματα προς το Βατικανό από ανεξάρτητες μεταξύ τους πηγές που επιβεβαίωναν τις σφαγές της Βαρσοβίας και του Λβιβ. Έναν μήνα πριν φτάσει το αμερικάνικο αίτημα, ο Ουκρανός-Έλληνας Καθολικός αρχιεπίσκοπος του Λβιβ, AndreySheptytsky, είχε στείλει ένα γράμμα που μιλούσε για 200.000 Εβραίους που σφαγιάστηκαν στην Ουκρανία υπό τις συνθήκες της «διαβολικής» γερμανικής κατοχής.
Στα μέσα Σεπτέμβρη ένας Ιταλός επιχειρηματίας με το όνομα MalvezzitoldMonsignorGiovanniBattistaMontini, ο μελλοντικός Πάπας Παύλος ο Έκτος μίλησε για «την απίστευτη σφαγή» των Εβραίων που είχε διαπιστώσει ο ίδιος κατά τη διάρκεια μιας πρόσφατης επίσκεψής του στη Βαρσοβία. Ο Montiniτο ανέφερε στον ανώτερό του, στον αντίστοιχο πρωθυπουργό του Βατικανού, τον Καρδινάλιο LuigiMaglione.
Παρά τα παραπάνω, το Βατικανό διεμήνυσε στην Ουάσινγκτον ότι δεν μπορούσε να επιβεβαιώσει την αναφορά του Εβραϊκού Πρακτορείου. Το έκανε αυτό, όπως είπε ο Wolfστην εβδομαδιαία εφημερίδα του Αμβούργου DieZeit, με βάση ένα υπόμνημα ενός άλλου αξιωματούχου στο πρωθυπουργικό γραφείου, του AngeloDell’Acqua, που έγινε κι αυτός αργότερα καρδινάλιος. Σε αυτό το υπόμνημα προειδοποιούσε να μην πιστέψουν την εβραϊκή αναφορά επειδή οι Εβραίοι «εύκολα υπερβάλουν» και οι «Ανατολίτες» – η αναφορά πήγαινε στον αρχιεπίσκοπο Sheptytsky — «δεν είναι ακριβώς και υπόδειγμα ειλικρίνειας».
Αυτό το υπόμνημα βρισκόταν φυσικά μέσα στα αρχεία αλλά δεν συμπεριλήφθηκε στην εντεκάτομη σειρά των πολεμικών αρχείων του Βατικανού που εκδόθηκε προς αποκατάσταση της φήμης του Πίου. «Αυτό είναι ένα ντοκουμέντο-κλειδί που κρατήθηκε κρυφό από εμάς επειδή είναι ξεκάθαρα αντισημιτικό και δείχνει γιατί ο Πίος ο 12ος δεν μίλησε ανοιχτά ενάντια στο Ολοκαύτωμα», είπε ο Wolfστην Kirche + Leben.
Ο Wolfείπε ότι η εντεκάτομη σειρά, γνωστή στους ιστορικούς με το γαλλικό της τίτλο ως Πράξεις και Έγγραφα (ActesetDocuments) έβγαζε κάποια ντοκουμέντα από τη χρονολογική σειρά στην οποία εμφανίζονταν και το καθιστούσε δύσκολο, αν όχι αδύνατον, να καταλάβει κανείς κάτι από αυτά στο χρονικό τους πλαίσιο.
«Για αυτό το λόγο πρέπει να παραμείνουμε σκεπτικοί για ολόκληρη την εντεκάτομη σειρά και να την ελέγξουμε ξανά σε αντιπαραβολή με το αρχείο, έγγραφο-προς-έγγραφο», υποστήριξε. «Αυτοί οι έντεκα τόμοι διαλύουν το πλαίσιο μέσα από το οποίο πάρθηκαν μέσα στο αρχείο. Το αποτέλεσμα είναι ότι κανείς δεν μπορεί πια να καταλάβει πως συσχετίζονται μεταξύ τους».
Η ερευνητική ομάδα βρήκε επίσης τρεις μικρές φωτογραφίες που δείχνουν κακοποιημένους κρατούμενους στρατοπέδων συγκέντρωσης και πτώματα μέσα σε έναν μαζικό τάφο. Ένας Εβραίος πληροφοριοδότης τις είχε παραδώσει στον πρέσβη του Βατικανού στην ουδέτερη Ελβετία για να αποσταλούν στο Βατικανό και η Αγία Έδρα επιβεβαίωσε την παραλαβή τους δύο εβδομάδες αργότερα με μια επιστολή.
Ο Wolfδήλωσε στο γερμανικό καθολικό δίκτυο ειδήσεων KNAότι ακόμα ένα πιθανόν ντροπιαστικό θέμα ήταν η ‘Γραμμή των Αρουραίων’ (RatLine), ένα άτυπο δίκτυο που βοήθησε πρώην υψηλόβαθμους Ναζί να αποδράσουν από την κεντρική Ευρώπη προς την Ιταλία και από εκεί στη Νότια Αμερική.
Είναι γνωστό εδώ και χρόνια ότι η Καθολική Εκκλησία –πιθανό με υπόγεια υποστήριξη των Η.Π.Α. – βοήθησε πρώην Ναζί, όπως τον γραφειοκράτη του Ολοκαυτώματος Άντολφ Άϊχμαν, τον γιατρό του στρατοπέδου συγκέντρωσης Γιόζεφ Μένγκελε ή τον αξιωματικό της Γκεστάπο Κλάους Μπάρμπι να αποδράσουν στη Νότια Αμερική. Αυτοί οι άνδρες ήταν αντι-κομμουνιστές και η Ρώμη και η Ουάσινγκτον θεωρούσαν τον κομμουνισμό, εχθρό τους.
Αναφορές του παπικού πρέσβη στο Μπουένος Άϊρες θα μπορούσαν να δείξουν τον ρόλο του Βατικανού στη Διαδρομή των Αρουραίων, είπε ο Wolfστο ΚΝΑ. «Τι γνώριζε αυτός για αυτή τη δραστηριότητα;», ρωτάει. «Το Βατικανό πρέπει να ήταν ικανό να τους βγάλει διαβατήρια… Ήταν ο πρέσβης του Βατικανού ο ενδιάμεσος άνθρωπος; Μήπως η πρεσβεία της Αργεντινής στη Ρώμη έκανε όλη τη δουλειά;» «Απλά κάνουμε ερωτήσεις για όλα τα ενδεχόμενα και πρέπει να είμαστε έτοιμοι για κάθε είδος απάντησης», λέει ο Wolf.
Άλλα ζητήματα που ο Wolfθέλει να ερευνήσει είναι η σχέση του Πίου με τα πολιτικά δίκτυα και τις μυστικές υπηρεσίες των Η.Π.Α. κατά τη διάρκεια και μετά τον πόλεμο, τον ρόλο του στην προώθηση της ευρωπαϊκής ενότητας και τις σκέψεις του για τη συμμαχία με τους Μουσουλμάνους σε μια εκστρατεία ενάντια στον κομμουνισμό. Οι απαντήσεις σε αυτά και σε άλλα ερωτήματα θα μπορούσαν να επηρεάσουν τους συντηρητικούς Καθολικούς σχετικά με την ανακήρυξη του Πίου σε Άγιο. Ο Wolfυπηρετεί ως ιστορικός προς αυτό τον σκοπό και μας λέει ότι θα πάρει χρόνια για να εκτιμηθεί η συνολική υπηρεσία του Πάπα.
Το αρχείο θα παραμείνει κλειστό τουλάχιστον μέχρι το καλοκαίρι, κάτι που ο Wolfθεωρεί καταστροφή για το ερευνητικό του πρότζεκτ. «Μπορούσαμε να φέρουμε επτά ερευνητές εκεί πιο πριν. Θα μπορεί αυτό να συνεχιστεί μετά το καλοκαίρι;», αναρωτιέται. «Υπάρχουν αρκετά ερωτήματα για να μείνει όλη η ομάδα απασχολημένη για τα επόμενα δέκα χρόνια!»