Ήταν ο Χίτλερ τοξικομανής; Και γιατί αυτό το ερώτημα δεν έχει καμία σημασία, σύμφωνα με τον ιστορικό Jonathan Lewy, έναν ερευνητή της χρήσης ναρκωτικών από τους Ναζί. Haaretz. Της Ayelet Shani, 1η Νοεμβρίου 2018.
Jonathan Lewy: Συνέβη κατά τύχη. Δεν πίνω ναρκωτικά ο ίδιος. Ο κόσμος των ναρκωτικών πάντοτε με ενδιέφερε, πιθανόν επειδή είναι ξένος για μένα. Όταν έκανα το μεταπτυχιακό μου, βρέθηκα στο Μόναχο με μια αρκετά γενναιόδωρη υποτροφία. Αναζητούσα θέμα για τη διπλωματική μου και συνειδητοποίησα ότι τα ναρκωτικά και οι Ναζί θα μπορούσαν να είναι μια ενδιαφέρουσα σύνδεση. Στη συνέχεια και το διδακτορικό μου είχε να κάνει με την χρήση ναρκωτικών στη Γερμανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, από τον 19ο αιώνα μέχρι και το 1945, το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Έπειτα, συνέχισα με μετα-διδακτορική έρευνα στο Χάρβαρντ και αποφάσισα επίσης να παρατήσω τον ακαδημαϊκό κόσμο. Πριν από λίγα χρόνια, εξέδωσα το βιβλίο μου «Ναρκωτικά στη Γερμανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, 1819-1945: Η Γέννηση Δύο Εθισμών», που δημοσιεύτηκε στα αγγλικά το 2017. Haaretz: Οπότε, ήταν ο Χίτλερ πρεζόνι; Σοβαρά τώρα. Εντάξει, αστειεύομαι. Στην πρώτη πρόταση του βιβλίου σας, λέτε ότι ο καθένας που μαθαίνει για το ερευνητικό σας πεδίο, αμέσως σας κάνει την ερώτηση αν ο Χίτλερ ήταν εθισμένος στα ναρκωτικά. JL: Αυτός ο ισχυρισμός είναι πολύ παλιότερος από ότι εγώ ο ίδιος. Κάθε τόσο κάποιος ιστορικός ή δημοσιογράφος θα προσπαθήσει να κάνει αυτό τον ισχυρισμό. H: Ας προσπαθήσουμε πρώτα να καταλάβουμε το ευρύτερο πλαίσιο. Τι είδους ναρκωτικά ήταν διαδεδομένα την περίοδο που μελετήσατε. JL: Το ναρκωτικό των ναρκωτικών τότε ήταν η μορφίνη, τόσο στη Γερμανία όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες. H: Είναι δύσκολο να πιστέψεις ότι ήταν νόμιμη, ότι στη Γερμανία μπορούσες να αγοράσεις ναρκωτικά σε κάθε φαρμακείο, ότι η φαρμακευτική εταιρεία Bayer κατασκεύαζε και πουλούσε ηρωίνη. JL: Υπήρχε τεράστια ζήτηση. Πολύ πέραν του να λειτουργούν ως παυσίπονα, τα ναρκωτικά ανακούφιζαν και από άλλα προβλήματα, όπως τον βήχα, τις δυσπεψίες και ούτω καθεξής. Όσο τρελό κι αν ακούγεται σήμερα, τον 19ο αιώνα μπορούσες να αγοράσεις κοκαϊνη πρώτης ποιότητας στα φαρμακεία πολύ φθηνά. Για μια μακρά περίοδο, δεν χρειαζόσουν καν ιατρική συνταγή για να την πάρεις. H: Το προφίλ των εθισμένων ήταν επίσης τελείως διαφορετικό: γιατροί, νοσοκόμες, μεγαλο-μεσαίες και ανώτερες τάξεις. JL: Ξέρετε, αυτό είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία. Παρά την ελεύθερη πολιτική, η κατανάλωση ναρκωτικών στη Γερμανία δεν ήταν μεγάλη, σε σύγκριση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, στο βαθμό που μπορούμε να κάνουμε μια τέτοια σύγκριση. Οι Γερμανοί καταγράφουν ένα σχεδόν ασήμαντο ποσοστό εθισμών. H: Γνωρίζουμε επίσης για ένα διεγερτικό που το λένε Pervitin, μια μεθαμφεταμίνη – ας πούμε σαν το κρίσταλ μεθ του καιρού μας. Είναι γνωστό ότι είχε μεγάλες πωλήσεις και ήταν τόσο διαδεδομένο που έγινε γνωστό σαν το «ναρκωτικό των νοικοκυρών». JL: Ναι ήταν νόμιμο. Το «ναρκωτικό των νοικοκυρών» ήταν απλά ένας όρος μάρκετινγκ. Κοιτάξτε, στη Γερμανία τα ναρκωτικά δεν θεωρούνταν τόσο απαίσια. Και οι ίδιοι οι Ναζί δεν άλλαξαν αυτή τη στάση. H: Από όσα γνωρίζετε, είναι αληθές ότι το Pervitin το χρησιμοποιούσαν όλες οι κοινωνικές τάξεις; JL: Γνωρίζω ότι υπήρχε, γνωρίζω ότι ήταν διαδεδομένο. Πόσο διαδεδομένο; Δεν το γνωρίζω. Υπάρχουν στοιχεία: πόσο φτιάχνανε, πόσο από αυτό προοριζόταν για κατανάλωση από τους πολίτες και πόσο από τον στρατό. H: Είναι γνωστό ότι 38 εκατομμύρια ταμπλέτες Pervitin στάλθηκαν στο μέτωπο στην γερμανική εισβολή στη Γαλλία το 1940. JL: Ναι είναι γνωστό ότι ο στρατός αγόρασε 38 εκατομμύρια ταμπλέτες Pervitin. Δεν εκπλήσσομαι με αυτό το νούμερο. Πόσοι στρατιώτες της Βέρμαχτ στάλθηκαν στο μέτωπο; Δύο εκατομμύρια. Ας υποθέσουμε ότι πήραν τις ταμπλέτες κατά τη διάρκεια της εισβολής που κράτησε έξι εβδομάδες. Τριαντα-οκτώ εκατομμύρια ταμπλέτες σημαίνει δύο ταμπλέτες για κάθε στρατιώτη για έξι εβδομάδες. Πόσα χάπια είναι; Όχι και τόσο πολλά.
H: Και όλες αυτές οι ιστορίες γύρω από την κατανάλωση ναρκωτικών στα υψηλά κλιμάκια των Ναζί; JL: Δεν με ενδιαφέρουν οι ιστορίες. Γνωρίζω μόνο ότι διαβάζω σε αρχεία ή σε άλλο υλικό. Στο στεγνό επίπεδο των γεγονότων, μονάχα ένα υψηλό στέλεχος των Ναζί ήταν εθισμένος. Η: Ο Χέρμαν Γκέρινγκ. JL: Ναι. Και ξέρουμε και το γιατί. Ο αρχηγός της πολεμικής αεροπορίας και ηγετική πολιτική φυσιογνωμία του Γκέρινγκ είχε τραυματιστεί στην απόπειρα πραξικοπήματος των Ναζί το 1923, του έγινε αγωγή με μορφίνη και έκτοτε ανέπτυξε εθισμό. Η: Πριν τρία χρόνια ο Γερμανός δημοσιογράφος Norman Ohler εξέδωσε ένα βιβλίο με τίτλο «Blitzed: Drugs in the Third Reich». Το βιβλίο έκανε μεγάλο θόρυβο εν μέρει λόγω του ότι ο Ohler ισχυρίζεται ότι ο Χίτλερ ήταν τοξικομανής. Φαντάζομαι δεν συμφωνείτε με αυτή τη θεωρία. JL: Νομίζω ότι το επιχείρημα του βιβλίου είναι εσωτερικιστικό. H: Το ξέρετε ότι έκανε ιστορική έρευνα εις βάθος. Ότι εξέτασε, για παράδειγμα, τις συνταγές του προσωπικού γιατρού του Χίτλερ, του Theodor Morell, και ότι τα πορίσματά του έγιναν αποδεκτά από μεγάλους ιστορικούς όπως τον Anthony Beevor και τον Ian Kershaw. JL: Για τον Beevor το γνώριζα, αλλά για τον Kershaw με εκπλήσσετε! Οι περισσότεροι Γερμανοί ιστορικοί υποστήριξαν δημοσίως ότι ο Ohler είναι ψεύτης. Κατά τη γνώμη μου πράγματι είναι ψεύτης. Υπάρχει κάτι πολύ σημαντικό που πρέπει κανείς να προσέξει σε σχέση με αυτό το βιβλίο. Υπάρχει μια διαφορά στη γερμανική και την αγγλική του έκδοση. Στη γερμανική έκδοση ο Ohler γράφει στην εισαγωγή ότι, όσο μπορεί να καταλάβει, συμβάλλει στην κάλυψη του κενού που έχουμε στο επίπεδο των συνταγών. Η: Τι γνωρίζουμε στα σίγουρα; JL: Γνωρίζουμε ότι ο Χίτλερ συναντιόταν με τον Δρα. Theodor Morell. Η: Συναντιόταν απλά ; Ο Morell τον φρόντιζε ιατρικά σε ημερήσια βάση. JL: Ήταν ο στενός του προσωπικός γιατρός, όπως πολλοί ηγέτες είχαν τέτοιους γιατρούς. Δυστυχώς για εμάς ο Morell δεν ήταν πολύ αναλυτικός και δεν κρατούσε ένα σωστό ημερολόγιο και αρχείο των πολλών και διάφορων ουσιών που έδινε στον Χίτλερ. Μία από τις ουσίες που του έδινε ήταν το Pervitin. Πόσο; Δεν το γνωρίζω. Σε τι δοσολογία; Δεν το γνωρίζω. Και ούτε και ο Norman Ohler το γνωρίζει επίσης. Η: Γνωρίζουμε όμως ότι ο Χίτλερ έπαιρνε ενέσιμα. JL: Αυτό είναι αλήθεια. Η: Πολλά! Εκατοντάδες για την ακρίβεια και ότι αυτά είναι που έχουν καταγραφεί. JL: Ισχύει. Δεν γνωρίζουμε τι περιείχαν οι ενέσεις. Υπάρχουν πολλές απόψεις και εκτιμήσεις – γύρω από διεγερτικά, βιταμίνες, προβιοτικά, ορμόνες, στεροειδή. Μόνο σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχει καταγραφή του τι ουσίες έπαιρνε. Ο Morell δεν είχε πρόβλημα να γραφεί τι του έδινε. Υπάρχει μια απόλυτη ομοφωνία ότι ο Χίτλερ έπαιρνε πολλά φάρμακα για τα αέριά του.
Η: Και λένε ότι οι Γερμανοί δεν έχουν χιούμορ! Έχετε δει τις συνταγές του Morell; JL: Ναι αλλά δεν με ενδιέφεραν. Τις είδα από περιέργεια, αλλά δεν είναι σημαντικές. Η: Τι είναι σημαντικό; JL: Ο Χίτλερ ήταν ένα σημαντικό πρόσωπο. Σημαντικό πρόσωπο, αλλά ταυτόχρονα ένα πρόσωπο. Δεν είναι το κεντρικό ζήτημα. Υπάρχει ένα ολόκληρο σύστημα που κάνει πράγματα. Υπάρχει το γενικό αρχηγείο, οι στρατηγοί, οι μεραρχίες, οι στρατιώτες. Υπάρχουν αμέτρητοι άνθρωποι και αμέτρητες διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα παράλληλα. Οπότε, είναι αλήθεια ότι ο Χίτλερ είχε μια επιρροή –και παρεμπιπτόντως προς το τέλος του πολέμου αυτό δεν ήταν καν αλήθεια επειδή τον αγνοούσαν ή του έλεγαν ψέματα κ.τ.λ. Αλλά ας πούμε για χάρη της συζήτησης ότι ο Χίτλερ ήταν εθισμένος στις ναρκωτικές ουσίες. Οπότε, τι; Είναι ζήτημα περιέργειας και μόνο. Ωραία. Βοηθάει να πουλήσουμε βιβλία. Αλλά τι μας λέει για την ιστορία; Και αν σας έλεγα ότι και ο Τσόρτσιλ έπαιρνε ναρκωτικές ουσίες επίσης; Οι προσωπικοί του γιατροί του έδιναν διεγερτικά. Αυτό το γεγονός σας αλλάζει τον τρόπο που τον καταλαβαίνατε ως τώρα; Η: Κάποιοι συνδέουν τα ναρκωτικά του Χίτλερ με τις αποφάσεις του. JL: Όπως γράφει και ο Kershaw στη βιογραφία του Χίτλερ, η προσωπικότητα του Χίτλερ δεν άλλαζε μετά τις συναντήσεις του με τον Morell, οπότε είναι δύσκολο να αποδείξει κανείς ότι τα ναρκωτικά τον επηρέαζαν. Ήταν πάντοτε ένας ιδιαίτερα επιθετικός τύπος. Ήταν αντισημίτης πολύ πριν ανέβει στην εξουσία. Επιπλέον, ακόμα κι αν πούμε ότι ήταν εθισμένος στα ναρκωτικά φάρμακα, αυτό σε τι συνεισφέρει στις γνώσεις μας; Κάθε στρατιωτικός ιστορικός θα σας πει ότι κάθε σύνδεση των στρατιωτικών του αποτυχιών με τα συνήθειά του με τα ναρκωτικά είναι απλώς αστήρικτη και γελοία. Θα συμπεριφερόταν αλλιώς αν δεν έπαιρνε ναρκωτικά; Είναι πολύ αμφίβολο. Πίστευε ότι ένας άλλος κόσμος ήταν αναπόφευκτος και ότι η Γερμανία θα οδηγούσε αυτό τον πόλεμο νικηφόρα. Η: Εντάξει, ας πούμε ότι δεν είναι σημαντικό. Εσείς τι πιστεύετε; Ήταν εθισμένος; JL: Ορίστε μου τι σημαίνει «εθισμένος», δώστε μου έναν ορισμό για το τι θα πει «εθισμός». Έχω ασχοληθεί με το ζήτημα αυτό για πολλά χρόνια κι έχω διαβάσει αμέτρητες μελέτες. Να πω αρχικά ότι η αντίληψη του εθισμού είναι σχετικά πρόσφατη. Αν πήγαινες σε έναν γιατρό πριν 200 χρόνια και του έλεγες ότι είσαι εθισμένος στο αλκοόλ ή στο όπιο, δεν θα καταλάβαινε τι λες. Θα σε συμβούλευε να μιλήσεις σε έναν ιερέα για το ζήτημα. Με άλλα λόγια το ζήτημα της αντίληψης του εθισμού δεν ανήκε στη σφαίρα της κλινικής αλλά της ηθικής και του πνεύματος. Τι είδους ασθένεια είναι αυτή αν η μόνη ένδειξη που έχεις είναι η μαρτυρία του ασθενούς; Η: Τι εννοείτε; Ο εθισμός από ηρωίνη έχει και σωματικά συμπτώματα. JL: Γιατί; Ας πούμε ότι είστε εθισμένη στην ηρωίνη και σας κλειδώνω σε ένα δωμάτιο για δύο εβδομάδες. Θα βιώσετε τα συμπτώματα της απεξάρτησης και έπειτα θα σταματήσουν. Τι είδους ασθένεια είναι αυτή; Η: Οπότε αναφέρεστε μονάχα στη σωματική εξάρτηση των ναρκωτικών. Και τι γίνεται με τους ψυχολογικούς μηχανισμούς του εθισμού; Την πνευματική εξάρτηση; JL: Κι αυτή είναι μια λίγο-πολύ σχετική ερώτηση. Δεν έχω καμιά κατανόηση της ψυχολογίας. Καταλαβαίνω την ιστορία. Ιστορικά, ο εθισμός είναι ένα νέο φαινόμενο. Περισσότερο απ’ αυτό, ακόμα και το ναρκωτικό τι είναι στο τέλος-τέλος; Συνήθιζα να ρωτάω τους φοιτητές μου. Στο τέλος, κάπως, μου έφερναν έναν ορισμό. Ένα ναρκωτικό είναι κάτι που επιδρά στον εγκέφαλο. Και η ζάχαρη όμως επιδρά στον εγκέφαλο, όπως και το αλκοόλ. Στο τέλος είναι ο νόμος που ορίζει τι είναι ναρκωτικό. Και ο νόμος ενεργοποιείται για πολιτικούς λόγους. Εγώ παίρνω, ας πούμε, ψευδοεφεδρίνη [Sufadred] επειδή έχω αλλεργίες. Γιατί αυτό είναι νόμιμο, ενώ το χάπι «έκστασι» δεν είναι; Δεν υπάρχει κλινικό ή επιστημονικό εργαλείο που αποφασίζει για εμάς και λέει: αυτό είναι ναρκωτικό, αυτό δεν είναι. Θα συνιστούσα να μην ανοίγετε το νέο D.S.M. [το Εγχειρίδιο Διάγνωσης και Στατιστικής Έρευνας των Ψυχικών Ασθενειών] ή την ιστοσελίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για να βρείτε τι είναι ο εθισμός. Θα βγείτε πολύ μπερδεμένοι από όλο αυτό.
Η: Τι συμβαίνει με την καταστροφή του σώματος από τη χρήση σκληρών ναρκωτικών; Τι γίνεται με την υπερδοσολογία; Δεν είναι αυτό μια ένδειξη ότι το συγκεκριμένο φάρμακο είναι ναρκωτικό; JL: Όχι. Πρόκειται για δηλητηρίαση. Και μπορείς να δηλητηριαστείς και από μεγάλη ποσότητα Acamol [παρακεταμόλης]. Αυτό δεν είναι ενδεικτικό. Καταλαβαίνω ότι ακούγεται πολύ περίεργο και ο λόγος που ακούγεται περίεργο είναι ότι για πολλά πολλά χρόνια μας λένε μια ιστορία για τα ναρκωτικά και το τι είναι τα ναρκωτικά, αλλά κατά βάση αυτή είναι μια αμερικάνικη ιστορία, η οποία παλιότερα δεν υπήρχε πουθενά αλλού. Η: Όπως στη Γερμανία… JL: Πράγματι, η αμερικάνικη αφήγηση –που είναι και δική μας αφήγηση πια– συνδέει ευθέως την ηθική και τη χρήση ναρκωτικών. Πολύ πριν επινοήσουν την πολιτική ορθότητα, ο εθισμός στα ναρκωτικά ή το αλκοόλ θεωρούταν πνευματική ασθένεια. Οι Αμερικάνοι επινόησαν αυτόν τον όρο: «πνευματική ασθένεια». Στην Αμερική του 19ου αιώνα οι γιατροί αρνούνταν να περιθάλψουν τους εθισμένους στα ναρκωτικά που πήγαιναν σε αυτούς για θεραπεία. Επιπλέον, τα ναρκωτικά ταυτίζονταν με τη φυλή, οι Κινέζοι με το όπιο, οι μαύροι με την κοκαΐνη και αργότερα την κοκαΐνη-κρακ, οι Λατίνοι με τη μαριχουάνα. Ποιος συμπλήρωσε αυτό το κενό έκτοτε; Ο νόμος. Όποιος έπινε ναρκωτικά πήγαινε φυλακή. Στη Γερμανία του 19ου αιώνα, η οποία ήταν πρωτοπόρα στις ιατρικές επιστήμες τότε, ο εθισμός θεωρούταν ασθένεια. Αν ένας εθισμένος πήγαινε σε έναν γιατρό, ο γιατρός του έλεγε: θα σε θεραπεύσω. Η: Αυτό ήταν απειλή ή υπόσχεση; JL: Ναι σήμερα ακούγεται λίγο βάναυσο. Ήταν μια σκληρή θεραπεία. Το άτομο κλειδωνόταν σε ένα δωμάτιο για μια εβδομάδα και του επιτρεπόταν να ξεσπάει ενώ το σώμα του έβγαζε από μέσα του όλες τις τοξίνες –και έπειτα έβγαινε ένα νέο άτομο. Για τους Γερμανούς, αυτό το άτομο ήταν υγιές. Δεν αναφέρω τη λέξη «ψυχικά» γιατί δεν την ανέφεραν τότε ούτε οι ίδιοι. Απλά δεν υπήρχε ακόμα. Η: Πόσο βολικό. JL: Παρεμπιπτόντως, για να μπορούν να το κάνουν αυτό, οι Ναζί μπήκαν στον κόπο να αλλάξουν το νόμο. Μέχρι που αυτοί ανέβηκαν στην εξουσία ο νόμος εν ισχύ ήταν του 1872 και όριζε ότι το άρρωστο άτομο δεν έφερε ποινική ευθύνη. Ένα άρρωστο άτομο, σε αυτό το πλαίσιο, είχε αρρωστήσει από συνθήκες σχετικές με τη χρήση μορφίνης ή αλκοόλ, και των παρόμοιων ουσιών. Επρόκειτο για προβληματικό νόμο και έγιναν πολλές προσπάθειες να αλλάξει, αλλά οι γερμανικές κυβερνήσεις, μέχρι να έρθουν οι Ναζί, δεν ήταν αρκετά ισχυρές για να το κάνουν. Τον Χειμώνα του 1933 οι Ναζί πέρασαν αμέσως έναν νόμο που τους επέτρεπε να βάλουν τους εθισμένους στα ναρκωτικά σε υποχρεωτική περίθαλψη σε νοσοκομεία με δημόσια έξοδα. Ακόμα και σήμερα δεν πιστεύω ότι υπάρχουν πολλές χώρες που θα είχαν την πρόθεση καν να φερθούν στους εθισμένους στα ναρκωτικά με τέτοια γενναιοδωρία. H: Να τους υποκλιθούμε! JL: Δεν κάνω χιούμορ! Σκεφτείτε το. Οι γιατροί περιθάλπουν τους εθισμένους και οι ποινικές αρχές της χώρας παρακολουθούν την πρόοδο της θεραπείας. Αυτό ήταν πολύ σπάνιο την εποχή εκείνη. Και ίσως ακόμα είναι. Στα μάτια μου, κάτι αλλάζει σε σχέση με το πώς καταλαβαίνουμε τους Ναζί. Η: Επειδή περιέθαλπαν τους εθισμένους. Δεν είμαι σίγουρη ότι καταλαβαίνω. JL: Κατά τη γνώμη μου όντως πίστευαν ότι θα κάνουν τον κόσμο καλύτερο μέρος – αν δεις τα προγράμματά τους στον καθρέφτη του πως αντιλαμβάνονταν την ανθρωπότητα με βιολογικούς όρους μόνο, στον καθρέφτη της φιλοδοξίας τους να πετύχουν έναν εξαγνισμό με σκοπό την ανάπτυξη του έθνους. Η: Της φυλής. JL: Ναι είναι το ένα και το αυτό για εκείνους. Η φυλή είναι το έθνος. Προσέξτε ποιες ασθένειες επέλεξαν να θεραπεύσουν και πως. Για παράδειγμα επέλεγαν να περιθάλπουν τους εθισμένους στα ναρκωτικά και μάλιστα δημοσίοις εξόδοις ενώ ανθρώπους με άλλες ασθένειες –συμπεριλαμβανόμενων των αλκοολικών παρεμπιπτόντως– τους ευνούχιζαν ή τους διενεργούσαν υποχρεωτική στείρωση. Η: Επειδή η τάση στον αλκοολισμό είναι γενετική; JL: Ναι. Αλλά εκείνη την εποχή δεν το έλεγαν έτσι, το ονόμαζαν «κληρονομική ασθένεια». Η περίθαλψη αντανακλάται στην πραγματικότητα στην προέλευση της ασθένειας. Οι κληρονομικές ασθένειες, από αυτή τη σκοπιά, δεν είναι ιάσιμες. Μόνον μέσω εξαφάνισης τους. Αντιθέτως, δεν θέλουν να αντιμετωπίσουν τις μη-κληρονομικές ασθένειες με αυτό τον τρόπο και είναι και πρόθυμοι να επενδύσουν και δημόσια κονδύλια για αυτό το λόγο. Οπότε, μέσα από τους βιολογικούς φακούς της μη-κληρονομικότητας, είναι δυνατόν να κατανοήσουμε γιατί κάποιες ομάδες θεωρούνταν εχθροί ενώ άλλοι αφήνονταν στην ησυχία τους. Ας σκεφτούμε για ένα λεπτό τη λίστα με όλους τους εχθρούς των Ναζί. Η: Εβραίοι. Ποιο είναι το πρόβλημα εδώ; Τι σε κάνει Εβραίο; JL: Υπάρχει κληρονομικότητα. H: Ας πούμε ότι το ίδιο συμβαίνει με τους τους Τσιγγάνους, αλλά τι γίνεται με τους Κομμουνιστές; Αυτό δεν είναι κληρονομικό, απ’ όσο ξέρω, είναι; JL: Ισχύει αλλά οι κομμουνιστές θέλουν την ισότητα. Αυτό είναι το ιδανικό τους. Η: Ισότητα μεταξύ όλων των φυλών, ναι. Προς θεού. Αλλά με τους gay; JL: Η συζήτηση περί ομοφυλοφιλίας είναι πράγματι ενδιαφέρουσα, επειδή οι ομοφυλόφιλοι δεν θεωρούνταν σοβαρός εχθρός του Ράϊχ. Η νομοθεσία εναντίον τους ενεργοποιήθηκε πολύ προτού ανέλθουν στην εξουσία οι Ναζί. Ο Ernst Roehm [ο αρχηγός των S.A. Ταγμάτων Εφόδου] ήταν καλός φίλος του Χίτλερ και ο Χίτλερ δεν είχε κανένα πρόβλημα που εκείνος ήταν ανοιχτά ομοφυλόφιλος. Το πρόβλημα ξεκίνησε όταν χρειάστηκε να τον ξεφορτωθεί. Και τότε, κατά τη Νύχτα των Μεγάλων Μαχαιριών [στις 30 Ιουνίου του 1934], ξεκίνησε η δίωξη των ομοφυλόφιλων, αλλά και πάλι σχετικά με τον συνολικό τους πληθυσμό, οι ομοφυλόφιλοι που εκτελέστηκαν δεν ήταν πολλοί. Αλλά η δίωξη των ομοφυλόφιλων είχε κι αυτή μια απλή βιολογική εξήγηση: δεν αναπαράγονται. Η: Κι αυτό δεν είναι κάτι που άρεσε στους Ναζί.
JL: Δεν τους άρεσε καθόλου! Υπάρχουν δύο μικρές και μικρότερης σημασίας ομάδες που ξεκίνησαν διώξεις εναντίον τους λόγω των προβλημάτων πειθαρχίας που επέδειξαν απέναντι στους Ναζί –οι Μασόνοι και οι Μάρτυρες του Ιεχωβά– αλλά αυτό είναι ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζει κάθε δικτατορία που δεν της αρέσουν οι μυστικές κοινωνίες. Επίσης, αφότου οι Μάρτυρες του Ιεχωβά ορκίστηκαν πίστη στον Χίτλερ, με αυτούς δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα. Αυτή είναι η όλη ιστορία με την κληρονομικότητα και τη μη-κληρονομικότητα. Αν είναι κληρονομικό το πρόβλημα, τους σκοτώνουμε. Αν δεν είναι κληρονομικό, θα τους θεραπεύσουμε. Τα ναρκωτικά δεν ήταν ποτέ μεγάλο πρόβλημα για τους Γερμανούς. Και όλοι οι νόμοι ναρκωτικών στη Γερμανία είναι αποτέλεσμα εξωτερικής πίεσης. Η: Νομίζω ότι η πρώτη αναθεώρηση αυτής της πολιτικής συνέβη στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. JL: Αυτός ο πόλεμος είναι τεράστιας σημασίας για τα ναρκωτικά. Η κοκαίνη ήταν απαραίτητη ως αναισθητικό για να κάνεις εγχείρηση στο μέτωπο. Η μορφίνη εξίσου απαραίτητη βέβαια. Οπότε, υπήρχαν τεράστιες ποσότητες ναρκωτικών και οι διάφορες χώρες [σε πόλεμο] φοβούνταν πως η κατανάλωση τους από τους πολίτες θα τα στερούσε από τους στρατιώτες. Αυτός ήταν ο λόγος που η Αγγλία, η Γαλλία και η Γερμανία πέρασαν νόμους για να αποτρέψουν τη διοχέτευση των ναρκωτικών στις αγορές –αλλά η χρήση καθαυτή δεν θεωρούταν εγκληματική, τουλάχιστον στη Γερμανία. Το 1912 μια πρώτη διεθνής συνθήκη ενάντια στα ναρκωτικά υπογράφηκε στη Χάγη. Η Γερμανία αν δεν την επικύρωνε στην εθνική της νομοθεσία, δεν θα την ενεργοποιούσε. Και φυσικά δεν την επικύρωσε. Την αναγκάσανε να την επικυρώσει αναδρομικά, ως μέρος της Συνθήκης των Βερσαλλιών με το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και την ήττα της, όταν οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί της επέβαλαν να ελαττώσει το ρόλο της στο διεθνές εμπόριο ναρκωτικών. Η Γερμανία, ως η μεγαλύτερη παγκόσμια κατασκευάστρια ναρκωτικών της εποχής, προφανώς δεν είχε κανένα συμφέρον να αποτελεί μέρος αυτών των συνθηκών. Παρεμπιπτόντως, έχω βρει ένα γράμμα σε ένα γερμανικό αρχείο στο οποίο ο Υπουργός Εσωτερικών της χώρας, ο Wilhelm Frick δυσανασχετεί προς τον Χίτλερ και του εξηγεί πως η Γερμανία πρέπει να τηρήσει τις διεθνείς συνθήκες γύρω από τα ναρκωτικά με σκοπό να εξευμενίσει τις γειτονικές της χώρες. Η: Οπότε, υπήρχε μια σχετική αντίληψη ότι η πολιτική τους για τα ναρκωτικά ήταν αποτέλεσμα μιας συνθήκης εξαίρεσης. JL: Ναι, φυσικά. Κοιτάξτε, κατά τη γνώμη μου ένα από τα πιο σοκαριστικά πορίσματα της έρευνάς μου είναι ότι όλοι οι εθισμένοι που περιέθαλψαν οι Ναζί και οι γερμανικές υγειονομικές αρχές κατά τη διάρκεια του Τρίτου Ράϊχ, επέζησαν. Η: Τι σημαίνει «επέζησαν»; JL: Η κοινά αποδεκτή μέθοδος ήταν να βάλουν τους εθισμένους σε καθεστώς εξάμηνης περίθαλψης και έπειτα να τους αφήσουν να φύγουν. Ο καθένας που περνούσε μέσα από αυτή τη σκληρή διαδικασία, παρέμενε ζωντανός, τουλάχιστον μέχρι το 1945. Επέζησαν του πολέμου και παρέμειναν ζωντανοί σε μια εποχή που το ποσοστό θνησιμότητας ήταν πάρα πολύ ψηλό. Ερεύνησα έναν μεγάλο αριθμό περιπτώσεων. Στην πραγματικότητα, όλα τα αρχεία της Βαυαρίας, του Βερολίνου και του Βρανδεμβούργου επιβίωσαν του πολέμου και με την εξαίρεση μίας μόνο περίπτωσης, που δεν καταγράφηκε σωστά, δεν βρήκα κανένα παράδειγμα στο οποίο κάποιος εθισμένος θανατώθηκε από τους γιατρούς στο πλαίσιο του σχεδίου Aktion T4, του προγράμματος ευθανασίας του Ράϊχ. Ουσιαστικά οι εθισμένοι είχαν μεγαλύτερη πιθανότητα επιβίωσης απ’ ότι κάθε άλλος Γερμανός στη χώρα. Οι αρχές δεν άσκησαν διώξεις εναντίον τους και δεν τους σκότωσαν, αλλά τους περιέθαλπαν. Η: Ξέρετε, ακόμη κι αν αποδεχτούμε το επιχείρημά σας ότι δεν είχε μεγάλη σημασία αν ο Χίτλερ έπαιρνε ναρκωτικά, υπάρχει μια σχετική σημασία και από την πλευρά του ότι ένα άτομο που διακήρυττε με τέτοια θέρμη μια καθαρή ζωή, ήταν τελικά εθισμένος στα ναρκωτικά.
JL: Ο Χίτλερ ήταν ασκητικός τύπος. Ήταν περήφανος που έκοψε το κάπνισμα μονάχα με τη βοήθεια της θέλησής του, όπως ξέρουμε από τις συζητήσεις του τις οποίες κατέγραφε ο γραμματέας του Martin Bormann. Η ναζιστική Γερμανία προσπάθησε να μειώσει την κατανάλωση του καπνού από τους πολίτες της και στην πραγματικότητα ήταν το πρώτο σύγχρονο κράτος που άρχισε να εφαρμόζει αντι-καπνιστικούς νόμους στη νεολαία. Αλλά ο Χίτλερ δεν σκεφτόταν μια πλήρη απαγόρευση του καπνίσματος και επίσης είχε εκφράσει την επιθυμία του να εισαχθεί καπνός και πάλι από το εξωτερικό όταν ο πόλεμος θα τελείωνε. Φυσικά, η ναζιστική προπαγάνδα έκανε χρήση όλων αυτών, αντιπαραθέτοντας τους ισχυρούς, μοντέρνους μη-καπνιστές ηγέτες όπως ο Μουσολίνι, ο Χίτλερ και ο Χιροχίτο, απέναντι στους απαρχαιωμένους, χοντρούς ηγέτες που κάπνιζαν αρειμανίως όπως ο Στάλιν, ο Ρούζβελτ και ο Τσόρτσιλ. Αυτά είναι προπαγάνδα φυσικά, όχι κάποιου είδους πρόγραμμα. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, η Γερμανία έδινε κανονικά τσιγάρα στους στρατιώτες της. Εμείς, οι άνθρωποι του 21ου αιώνα, έχουμε ανατραφεί με την αμερικάνικη ιδεολογία, πιστεύουμε ότι τα ναρκωτικά είναι κάτι βρώμικο, που χρησιμοποιείται από τους ανθρώπους στο κοινωνικό περιθώριο. Αυτή η αμερικάνικη αντίληψη πολύ απλά δεν ήταν υπαρκτή στη Γερμανία. Οι εθισμένοι εκεί δεν θεωρούνταν «αντι-κοινωνικοί», ούτε καν υπό το ναζιστικό καθεστώς, μολονότι ο [αρχηγός της ασφάλειας] Reinhard Heydrich προσπάθησε κάποτε για λίγο να τα κατηγοριοποιήσει με έναν τέτοιο τρόπο. Το σημαντικό είναι ότι τα ναρκωτικά δεν θεωρούνταν ποτέ βρώμικα στη Γερμανία, οπότε όποιος το θέτει από μια τέτοια βάση, είναι απλώς εκτός θέματος.
Η: Ξέρετε, επιλέξατε να ασχοληθείτε με ένα πολύ συγκεκριμένο ζήτημα, ένα ζήτημα γύρω από την απόλαυση. Τι μάθατε, όμως, μέσα από το ερώτημά σας για τη «μεγάλη εικόνα» σε σχέση με τη γερμανική κοινωνία και το τι συνέβαινε μέσα της; JL: Όταν θέλουμε να συγκρίνουμε την πολιτική επί των ναρκωτικών της ναζιστικής Γερμανίας, η οποία φυσικά ήταν από κάθε άποψη μια αποκρουστική δικτατορία, με την πολιτική ναρκωτικών των Ηνωμένων Πολιτειών, το μοντέλο της φιλελεύθερης δημοκρατίας, θα δούμε ότι οι Γερμανοί, σε όλες τις περιόδους, συμπεριφέρθηκαν καλύτερα στους εθισμένους απ’ ότι οι Αμερικανοί. Ενώ οι Αμερικανοί απλά τους κλείνανε στη φυλακή, και σε μεγάλους αριθμούς, οι Γερμανοί επέλεγαν να τους περιθάλψουν. Αυτό απορρέει από μια διαφορετική κοσμοθεώρηση που είχε ο καθένας. Οι Αμερικανοί έβλεπαν τους εθισμένους σαν ανήθικους που έπρεπε να φυλακιστούν. Οι Γερμανοί τους έβλεπαν σαν αρρώστους που θα μπορούσαν να θεραπευθούν. Και πάλι, επειδή η πηγή του εθισμού δεν είναι βιολογική ή κληρονομική, οι Γερμανοί ένιωθαν ότι θα έπρεπε να θεραπευτεί. Αν ήταν κληρονομική ή βιολογική, θα ήταν υποχρέωση του Ράϊχ να την καταστρέψουν. Ουσιαστικά ήταν η ναζιστική κοσμοθεωρία που γλίτωσε τους εθισμένους από την εξόντωση. Ξεκίνησα αυτή την έρευνα με δεδομένο ότι οι Ναζί δίωκαν τους εθισμένους στα ναρκωτικά. Ανακάλυψα πως κάτι τέτοιο δεν ίσχυε. Για μένα, αυτό όξυνε αυτή τη διάκριση μεταξύ αυτών που θέλουμε να βοηθήσουμε και αυτών που θέλουμε να απομονώσουμε και σε ένα βαθμό να εξοντώσουμε. Αυτό είναι το σημείο-κλειδί. Ως αποτέλεσμα αυτού, άρχιζα να κοιτάω τους Ναζί πιο σοβαρά. Είναι πολύ εύκολο να πει κανείς ότι οι Ναζί ήταν τρελοί. Δεν ήταν. Δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι δεν σηκώνονται απλά ένα πρωί και αποφασίζουν να τρελαθούν. Ήταν άνθρωποι. Αυτή ήταν η κοσμοθεωρία τους και, όσο αποκρουστική κι αν ήταν, σε αυτήν πίστευαν. Ayelett Shani, Αρθογράφος της Haaretz. Πηγή: https://www.haaretz.com/jewish/holocaust-remembrance-day/.premium.MAGAZINE-was-hitler-a-junkie-1.6614755
Comments