Οι Εβραίοι «Άδοξοι Μπάσταρδοι» του Μεσαίωνα: ένα νέο βιβλίο μας λέει πως οι «κακοί» τα φέρνανε βόλτα μέσα από το έγκλημα. Το αγγλόγλωσσο έργο του Ephraim Shoham-Steiner μας εξιστορεί τις ιδιότροπες μεθόδους των κλεφτών και των δολοφόνων – και πως κάποιες φορές ανέθεταν τις δουλειές τους στους πιο γεροδεμένους μη-Εβραίους γείτονές τους. Haaretz. Ofer Aderet, 17.12.2020.
Στα χειρόγραφα στην εβραϊκή γλώσσα που φυλάσσονται στη συλλογή της Bibliothèque nationale de France στο Παρίσι, μεταξύ των πόσιμων φίλτρων – τόσο των ιατρικών όσο και των μαγικών – κρύβεται ένα ασύνηθες ντοκουμέντο. Αν το μελετήσει κανείς, θα μάθει πως να κλέβει ένα σπίτι μέρα μεσημέρι, ακόμα κι αν οι ιδιοκτήτες του είναι παρόντες. Φαίνεται ότι οι κλέφτες τον 15ο αιώνα – κι οι Εβραίοι κλέφτες επίσης – κουβαλούσαν μαζί τους κάθε λογής παράξενα πράγματα. «Οι κλέφτες που μπαίνουν στα σπίτια παίρνουν μαζί τους το χέρι ενός νεκρού άνδρα» υπαγορεύει το χειρόγραφο. «Το τοποθετούν στο κέντρο του σπιτιού και τότε όλα τα μέλη του νοικοκυριού τρέμουν και λιποθυμούν.» Οι εγκληματίες έπειτα ανάβουν τέσσερα κεριά και τα τοποθετούν στις τέσσερις άκρες του σπιτιού. Έπειτα πασπαλίζουν μια ειδικά προετοιμασμένη διαμαντόσκονη στους μαγεμένους ενοίκους του σπιτιού. Κατά το επόμενο βήμα, ενώ «οι κλέφτες συνεχίζουν τη δουλειά τους, παίρνουν το χέρι του νεκρού και το τοποθετούν στην καρδιά του κύρη του σπιτιού και τον ρωτούν που είναι τα κλειδιά και το ασήμι και ο χρυσός κι εκείνος αποκαλύπτει όλα όσα ξέρει.» Το μαγικό δουλεύει και το «νεκρό χέρι» εξυπηρετεί σαν ορός της αλήθειας – και στρώνει το δρόμο για την τέλεια διάρρηξη.
Ο καθηγητής Ephraim Shoham-Steiner, ένας ειδικός της μεσαιωνικής εβραϊκής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Μπεν Γκουριόν της Νεγκέφ, βρήκε αυτό το χειρόγραφο ενώ έκανε έρευνα για το νέο αγγλόγλωσσο βιβλίο του «Οι Εβραίοι και το Έγκλημα στη Μεσαιωνική Ευρώπη». Ο Shoham-Steiner που στο παρελθόν έχει μελετήσει επίσης τους Εβραίους λεπρούς όπως και τους Εβραίους της Ευρώπης με σωματικές και ψυχικές δυσκολίες, μας λέει τώρα για τους απατεώνες, τους κλέφτες, ακόμα και κάποιους δολοφόνους. «Δεν είναι κάποιο μυστικό ότι οι μη-Εβραίοι, κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα και μέσα στην πρώιμη νεωτερικότητα, συχνά απεικόνιζαν τους Εβραίους ως εγκληματίες. Ενώ αυτές οι κατηγορίες στην πλειοψηφία τους ήταν ατεκμηρίωτες, σε άλλες περιπτώσεις δεν ήταν εντελώς αβάσιμες», μας λέει ο Shoham-Steiner.
Οι Reuben και Simon χτυπάνε και πάλι. Το νέο βιβλίο αποκαλύπτει πολλές περιπτώσεις στις οποίες Εβραίοι εγκληματίες ουσιαστικά συνεργάζονταν με άλλους: είχαν μη-Εβραίους γείτονες για να πραγματοποιήσουν τα εγκλήματα τους, είτε ήταν κλοπές ή ακόμη και δολοφονίες. «Όταν ένας Εβραίος ήθελε να εξοντώσει έναν άλλον Εβραίο, θα παράγγελνε μια δολοφονία από κάποιον απ’ έξω από την κοινότητα», λέει ο Shoham-Steiner. Αυτό συνέβαινε για μια σειρά λόγων. Ενώ κάποιοι ήθελαν απλώς να τη γλιτώσουν με το έγκλημα που θα διέπρατταν, άλλοι γνώριζαν την ικανή σωματική δύναμη και την ηθική κατάπτωση κάποιων εκ των μη-Εβραίων γειτόνων τους. Στην τελική, κάποιοι από τους Εβραίους είχαν ζήσει στο πετσί τους τα χτυπήματα από τις εξεγέρσεις και τα πογκρόμ. Σε ένα χειρόγραφο που μας άφησε ο ραβίνος Gershom Ben Judah (περισσότερο γνωστός ως Rabbeinu Gershom), δηλαδή ένας από τους μεγαλύτερους μελετητές του Ιουδαϊσμού και ο ηγέτης των Ασκεναζί Εβραίων τον 11ο αιώνα, ο Shoham-Steiner βρήκε μια ενδιαφέρουσα μαρτυρία για το πως δουλεύανε τα πράγματα στα αλήθεια την εποχή εκείνη. Μια νομική υπόθεση που έφτασε στον ραβίνο περιέγραφε τον τρόπο με τον οποίο κάποιοι μη-Εβραίοι κλέφτες συντόνισαν το σχέδιο της κλοπής, τον στόχο των κλεφτών, τα μέσα με τα οποία θα αποκτούσαν τα κλοπιμαία, όπως και τα εβραϊκά αφεντικά που τους έδωσαν το στόχο: τον Reuven (Reuben) και τον Shimon (Simon) – κλασικά ψευδώνυμα δηλαδή που χρησιμοποιούνταν στην εβραϊκή νομική παράδοση από γενιά σε γενιά. Κάποιες φορές οι Εβραίοι παρουσίαζαν το αίτημα για ένα συγκεκριμένο αντικείμενο στους μη-Εβραίους εγκληματίες. Αργότερα, όταν δινόταν το πράσινο φως, οι κλέφτες έβγαιναν στο δρόμο, εγκατέλειπαν την πόλη και επέστρεφαν με τη λεία – καθώς την υπολογισμένη αξία της στην αγορά. Σε άλλες περιπτώσεις, οι εγκληματίες παρουσίαζαν την πραμάτεια τους στους Εβραίους μονάχα μετά την πράξη και οι τελευταίοι διαλέγανε τα κομμάτια που επιθυμούσαν. Η πληρωμή κάποιες φορές ήταν προκαταβολική, κάποιες φορές μετά την πράξη – η επιλογή αυτή γινόταν αναλόγως της κάθε υπόθεσης. Κανένα εμπόριο μιασμάτων. Η έρευνα του Shoham-Steiner αποκαλύπτει ότι ορισμένες φορές οι ευρωπαϊκές εβραϊκές κοινότητες προειδοποιούσαν ρητά τους Εβραίους κλέφτες να μην εμπορεύονται κλεμμένα χριστιανικά ιερά βιβλία και αντικείμενα. Αυτό φυσικά δεν είχε να κάνει με ηθικά ζητήματα όσο με τον φόβο της σπίλωσης του καλού ονόματος της κοινότητας – δεν ήθελαν βέβαια να ξεκινήσει εναντίον τους κάποια ανοιχτή έχθρα. Μια μέθοδος για να το εξασφαλίσουν αυτό ήταν η απειλή της αποπομπής από την κοινότητα οποιουδήποτε που θα εμπορευόταν «μιάσματα», όπως λέγονταν τότε στη γλώσσα της εποχής. Σε πιο σοβαρές υποθέσεις η εβραϊκή κοινότητα ζητούσε από τον τοπικό άρχοντα να αντιμετωπίσει τους παραβάτες του νόμου εντός της κοινότητας. Αυτή ήταν η περίπτωση στην Αγγλία του 1252 όταν ο βασιλιάς Ερρίκος ο τρίτος αναγκάστηκε να αποφασίσει για μια υπόθεση στην οποία ένας Εβραίος με το όνομα Gedalya κατηγορήθηκε ότι έκλεψε ένα κίτρο, που χρησιμοποιούταν για τελετουργικούς λόγους κατά τη διάρκεια της γιορτής του Σουκότ, από τη συναγωγή του Winchester. Η απόφαση και η ποινή της υπόθεσης δεν βρέθηκαν ποτέ, οπότε μπορούμε μονάχα να μαντέψουμε αν αυτός ο φτωχός Εβραίος – ο οποίος μπορεί να θέλησε το ακριβό αυτό φρούτο για την υποτιθέμενη αξία του σε επίπεδο γονιμότητας – απελευθερώθηκε ή φυλακίστηκε. Στα αρχεία του βασιλικού δικαστηρίου του York από το 1208, ο Shoham-Steiner βρήκε και μια περίπτωση μιας Εβραίας που έπεσε θύμα δολοφονίας. Φαίνεται μάλιστα ότι ο άνθρωπος που ανέφερε το έγκλημα ήταν ο ίδιος ο δολοφόνος. Οι πηγές για το νέο αυτό βιβλίο ήταν κυρίως τα μεσαιωνικά εβραϊκά χειρόγραφα όπως το σώμα της Responsa που εμπεριέχει τις κρίσεις των Εβραίων νομικών λογίων αλλά και αποσπάσματα αποφάσεων εβραϊκών δικαστηρίων. Η γλώσσα των πηγών ήταν η εβραϊκή – μερικές φορές εύκολη να διαβαστεί και σήμερα και άλλες είναι η ταλμουδική εβραϊκή όπου είναι δυσκολότερο να την αποκωδικοποιήσει κανείς. «Οι Εβραίοι είχαν αυτονομία σε σχέση με τη διαχείριση των υποθέσεών τους και η έξω από αυτούς κοινωνία που κατά τα άλλα ζούσε μαζί τους δεν ενδιαφερόταν για τους τρόπους με τους οποίους αποφάσιζαν τα εσωτερικά τους ζητήματα», μας λέει ο Shoham-Steiner. Πίσω στον κόσμο της μαγείας, μια συναρπαστική φιγούρα στο βιβλίο είναι ο ραβίνος Judah ben Samuel του Regensburg, γνωστός και ως ραβίνος Γιούντα ο Ευσεβής (Yehuda Hehasid), ο οποίος έζησε στη Γερμανία στα τέλη του 12ου αιώνα και τις αρχές του 13ου. Μεταξύ των πολλών πραγμάτων για τα οποία έμεινε γνωστός ήταν και οι υπερφυσικές του δυνάμεις και η μαεστρία του ως αποκρυφιστή. Μπορούσε να δει υποτίθεται πίσω στο παρελθόν αλλά και να προβλέψει το μέλλον. Ο διάσημος ραβίνος μπορούσε να χρησιμοποιήσει τις δυνάμεις του αυτές για να βρει κλεμμένα αντικείμενα και να πιάσει τους κλέφτες – κάποιες φορές επί τω έργω. Σύμφωνα με μια ιστορία, ένα βράδυ που είχε σκεπάσει το απόλυτο σκοτάδι, οι κλέφτες απ’ όλα τα σπίτια μπήκαν σ’ αυτό του ραβίνου. Ο ραβίνος Γιούντα ο οποίος γνώριζε καλά πως να χρησιμοποιεί τις δυνάμεις του, υποδέχτηκε τους εγκληματίες με ανοιχτές αγκάλες και τους έδωσε το ελεύθερο να κλέψουν οτιδήποτε ήθελαν. Αφού έφυγαν, φορτωμένοι με τα κλεμμένα αγαθά, ο ραβίνος έκλεισε την πόρτα και άρχισε να δουλεύει τα μαγικά του. Πολύ σύντομα οι ατυχείς εγκληματίες πάγωσαν μέχρι θανάτου, στη μέση του δρόμου, μαζί με όσα είχαν κλέψει. Πηγή: https://www.haaretz.com/jewish/features/.premium-inglorious-jewish-medieval-bastards-new-book-tells-how-the-bad-guys-made-crime-pay-1.9381326
Комментарии