Το Ισραήλ θυμάται τη μετανάστευση των 50.000 Εβραίων της Υεμένης ως ένα θαύμα, αλλά ένα νέο βιβλίο υποστηρίζει ότι η αποστολή αυτή ήταν τόσο τραγωδία όσο και απάτη. Haaretz. Της Vered Lee, 28 Μαΐου 2012.
Στη συλλογική μνήμη του Ισραήλ, η αλιγιά (μετανάστευση) από την Υεμένη μνημονεύεται ως διάσωση: οι Εβραίοι απομακρύνθηκαν από ένα περιβάλλον καταπίεσης και τοποθετήθηκαν ε ασφάλεια στη Γη του Ισραήλ. Η ‘Επιχείρηση Μαγικό Χαλί, όπως έμεινε γνωστή, προανήγγειλε το πρώτο κύμα εβραϊκής μετανάστευσης από τον μουσουλμανικό κόσμο. Η συμβατική αφήγηση λέει ότι από τον Ιούνιο του 1949 μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1950 περίπου 50.000 Υεμενίτες Εβραίοι ταξίδεψαν μέσα στον χώρο και στον χρόνο από το οπισθοδρομικό έθνος της Υεμένης στο σύγχρονο και ανεπτυγμένο Κράτος του Ισραήλ. Κατά τον θρύλο και τις λαϊκές παραδόσεις, η Επιχείρηση Μαγικό Χαλί αποτέλεσε ένα θαυματουργό ταξίδι προς τη λύτρωση, αλλά σύμφωνα με έναν νέο βιβλίο, αυτό το σύμβολο είναι κενό και ωραιοποιήθηκε σαν παραμύθι. Στην «Έξοδο των Υεμενιτών Εβραίων. Μια αποτυχημένη επιχείρηση και ένας παιδαγωγικός μύθος», η Δρ Έστερ Μείρ-Γκλίτζενσταιν (Esther Meir-Glitzenstein) αποκαλύπτει τον τρόπου που αυτή η μυθική, εντυπωσιακή επιχείρηση διάσωσης στην πραγματικότητα οργανώθηκε και περιγράφει το βαρύ τίμημα που κόστισε πάνω στους ανθρώπους που είχε την πρόθεση να σώσει. Η ιστορία της υεμενίτικης μετανάστευσης έχει υφανθεί σκόπιμα σαν μαγευτικό παραμύθι με σκοπό να σκεπάσει ότι στην πραγματικότητα η επιχείρηση δεν πήγε καθόλου καλά, εξηγεί η Μείρ-Γκλίτζενσταιν, μια λεκτόρισσα του Πανεπιστημίου Μπεν-Γκουριόν του Νεγκέβ. Περίπου 700.000 Εβραίοι έφτασαν στο Ισραήλ κατά τα πρώτα χρόνια του κράτους. Αυτό που έκανε την αλιγιά από την Υεμένη μοναδική ανάμεσα στα πρώιμα κύματα μετανάστευσης ήταν το βαρύ τίμημα σε θανάτους, μας λέει. «Οι Υεμενίτες μετανάστες έφτασαν πεινασμένοι και άρρωστοι που είχε στηθεί για αυτούς στο μεταβατικό στρατόπεδο της πόλης-λιμανιού του Άντεν, αφού είχαν περπατήσει εκατοντάδες χιλιόμετρα.» Αλλά το στρατόπεδο δεν είχε καμία εγκατάσταση φροντίδας για αυτούς. Περίπου 700 Εβραίοι μετανάστες που πέθαναν στο στρατόπεδο, θάφτηκαν σε παρακείμενο στρατόπεδο. Άλλοι 150 ταξιδιώτες που υπέφεραν από έλλειψη βασικών αναγκών κατά το ταξίδι, πέθαναν στα σύνορα του ελεγχόμενου από τους Βρετανούς προτεκτοράτου του Άντεν και της Βόρειας Υεμένης. Έπειτα, όταν οι μετανάστες έφτασαν στο Ισραήλ, οι θάνατοι συνεχίστηκαν. Η παιδική θνησιμότητα μετά την ολοκλήρωση της μετανάστευσης έφτασε πολύ ψηλά επίπεδα. Ενώ όσοι έριξαν τον μύθο της Επιχείρησης Μαγικό Χαλί χρέωσαν αυτές τις τραγωδίες στη δύσκολη κατάσταση στην Υεμένη, το βιβλίο αποκαλύπτει ότι οι θάνατοι ήταν στην πραγματικότητα αποτέλεσμα μιας καταστροφικής διαχείρισης. Οι πρόσφυγες πέθαναν, λέει η Μείρ-Γκλίτζενσταιν, λόγω κακού σχεδιασμού, απάθειας και εγκατάλειψης. Ποιος είναι υπεύθυνος για αυτή την τραγωδία; «Η έξοδος των Εβραίων της Υεμένης σχεδιάστηκε με τη συνεργασία του ιμάμη της Υεμένης ο οποίος διοικούσε τη Βόρεια Υεμένη, τις βρετανικές αρχές του Άντεν, του κράτους του Ισραήλ, του Εβραϊκού Οργανισμού Παλαιστίνης και της Αμερικανο-Εβραϊκής Joint Distribution Committee. Κάθε ένα από αυτά τα μέρη έπαιξε ένα ρόλο στην τραγωδία», λέει η Μείρ-Γκλίτζενσταιν. «Ο ιμάμης που κερδοσκοπούσε τερατωδώς από την περιουσία και τους φόρους κατάσχεσης που επιβλήθηκαν στην εβραϊκή κοινότητα, δεν κούνησε το δάχτυλό του για να βοηθήσει τους υπηκόους του που ήταν απελπισμένοι για κάποια βοήθεια. Οι Βρετανοί δεν βοήθησαν επίσης.» Αλλά τη μερίδα του λέοντος στην ευθύνη για ό,τι έγινε την έχει η Joint, λέει η Μείρ-Γκλίτζενσταιν. Από τη στιγμή που ξεκίνησε η προσπάθεια διάσωσης, υποστηρίζει, η Joint πήρε τον έλεγχο της κατάστασης και απέτυχε σε κάθε ένα βήμα της διαδικασίας. Μια κανονισμένη πτήση δεν έφτασε στην ώρα της. Δεν υπήρχαν αρκετές κλίνες, φαγητό ή φάρμακα για τους εκτοπισμένους Εβραίους. Ίσως το πιο σκανδαλώδες, λέει η Μείρ-Γκλίτζενσταιν, ήταν ότι η Joint εγκατέλειψε χιλιάδες Εβραίους στη γυμνή έρημο πάνω στα σύνορα του Άντεν με τη Βόρεια Υεμένη. Όσο για τη βοήθεια που έφτασε, ήταν πολύ μικρή και έφτασε πολύ αργά. Αλλά η Joint δεν είναι η μόνη υπεύθυνη. «Η ισραηλινή κυβέρνηση συμφώνησε να επιτρέψει στην Joint να χειριστεί την επιχείρηση», λέει η Μείρ-Γκλίτζενσταιν. «Αυτό σημαίνει ότι και αυτοί έχουν κάποια ευθύνη για αυτή την τραγωδία.» Πως έγινε αυτό το φιάσκο βασικός μύθος, συνδεδεμένος με τις θρησκευτικές έννοιες της λύτρωσης και της εθνικής λύτρωσης; Αυτό συνέβη λόγω της κλασικής προπαγάνδας λέει η Μείρ-Γκλίτζενσταιν. «Στο αποκορύφωμα της αλιγιά από την Υεμένη, η ηγεσία της Joint έστειλε ένα δελτίο Τύπου στα ΜΜΕ, περιγράφοντας την Επιχείρηση Μαγικό Χαλί ως επιτυχημένη επιχείρηση διάσωσης που έφερε τους Εβραίους της Υεμένης πίσω στην πατρίδα των προγόνων τους», μας λέει. Και το βαρύ τίμημα που πλήρωσαν οι μετανάστες; Πολύ βολικά αφέθηκε εκτός του δελτίου. Επίσης δεν αναφέρθηκαν οποιαδήποτε λάθη στην εφαρμογή των απραγματοποίητων υποσχέσεων που τους δόθηκαν. «Οι οργανωτές της αποστολής απεικονίστηκαν ως σωτήρες. Η μαζική έξοδος των Υεμενιτών Εβραίων εξηγήθηκε με όρους μιας μεσσιανικής αφύπνισης μιας θρησκευτικής κοινότητας με παρουσία 2.000 χρόνων που ποθούσε τη λύτρωση. Ο θρησκευτικός-μεσσιανικός αυτός μύθος αργότερα εγγράφηκε και στα κύματα μετανάστευσης που ακολούθησαν από τις μουσουλμανικές χώρες.» Υπάρχει μια συνωμοσία της σιωπής γύρω από αυτό το ζήτημα; Κάποιο είδος συνωμοσίας ναι, λέει η Μείρ-Γκλίτσενσταιν. Σύμφωνα με τη μελέτη της, τρεις διαφορετικές επιτροπές έρευνας της ισραηλινής βουλής εξέτασαν εκ των υστέρων την επιχείρηση. Ανακάλυψαν ότι κάποιοι από τους Ισραηλινούς που βρίσκονταν στο Άντεν, μεταξύ των οποίων υψηλόβαθμα στελέχη της Joint, ενεπλάκησαν σε λαθρεμπόριο μαύρης αγοράς. Γνώριζαν ότι οι μετανάστες υπέφεραν αλλά δεν τους ένοιαζε. Κάποια στελέχη έφτασαν μέχρις σημείου να χτυπούν με κλομπ τους ταξιδιώτες και να τους κλέβουν τα ελάχιστα πράγματα που είχαν καταφέρει να κουβαλήσουν μαζί τους. Μετά τις επιτροπές έρευνας, η Joint αντικατέστησε τους εκπροσώπους της στο Άντεν. «Αλλά κανένα στέλεχος της Joint δεν διώχθηκε ποινικά ποτέ», μας λέει η Μείρ-Γκλίτζενσταιν. Και δεν είναι ότι αυτές οι κακοποιήσεις παρέμειναν κάποιου είδους μυστικό. «Πολλοί άνθρωποι εκτός της Joint γνώριζαν τι συνέβαινε, μεταξύ των οποίων ο πρωθυπουργός Νταβίντ Μπεν-ΓΚουριόν και άλλοι υπουργοί της κυβέρνησης. Όλοι έμειναν σιωπηλοί. Ίσως ήθελαν να προστατέψουν το Κράτος του Ισραήλ, εφόσον ήταν τόσο νέο ακόμη, και ίσως τους ένοιαζε η φήμη της Joint η οποία έπαιξε έναν μεγάλο ρόλο στη μεταφορά Εβραίων στο Ισραήλ και στη βοήθεια προς αυτούς ώστε να εγκατασταθούν στη χώρα.» Πως επέδρασε η αφήγηση της αλιγιά του υεμενίτικου εβραϊσμού στην απορρόφησή τους στην ισραηλινή κοινωνία; Περίπου 30.000 άρρωστοι και κακοποιημένοι μετανάστες έφτασαν από την Υεμένη, αλλά οι Ισραηλινοί, λέει η Μείρ-Γκλίτζενσταιν, είχαν την εντύπωση ότι έφταιγαν οι συνθήκες ζωής στην Υεμένη. Μεταξύ των ανθρώπων αυτών βρίσκονταν και 3.000 παιδιά σε κρίσιμη κατάσταση. Το Ισραήλ δεν είχε τότε τον εξοπλισμό για να τα φροντίσει. Και έπειτα από όλα αυτά, καθώς η ισραηλινή κοινωνία είχε την εντύπωση ότι είχε σώσει αυτούς τους μετανάστες και τους έφερε σε ένα καλύτερο μέρους, ανέμενε από αυτούς να δείξουν ευγνωμοσύνη. «Ακόμα και σήμερα στο Ισραήλ κανείς δεν καταλαβαίνει το τίμημα που πλήρωσαν αυτοί οι μετανάστες», μας λέει η Μείρ-Γκλίτζενσταιν. «Δεν υπάρχει ούτε ένα μνημείο στο Ισραήλ που να έχει αφιερωθεί σε όσους πέθαναν στο ταξίδι από την Υεμένη. Έχουν σβηστεί τόσο από την ιστορική μνήμη όσο και από τη συνείδηση του κόσμου».
Comments