Δεν ήταν πολλοί αλλά ο Γιάκομπ Ρόζενφελντ ήταν ένας από αυτούς. Η Κίνα αργότερα τον τίμησε βάζοντας το πρόσωπό του πάνω σε ένα γραμματόσημο. Haaretz. Tom Segev, 27.7.2012
Η συγραφέας Ορίτ Ουζιέλ λατρεύει την ιστορία. Πέντε από τα δέκα μυθιστορήματά της είναι για παιδιά και νέους και τοποθετούνται ιστορικά στην Ισπανία του παρελθόντος. Το «Θα συναντηθούμε ξανά», που εκδόθηκε το 2010 στα εβραϊκά, λέει την ιστορία των εθελοντών εβραίων της Παλαιστίνης, προτού φτιαχτεί το Ισραήλ, που πολέμησαν ενάντια στον Φράνκο στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο. Η Ουζιέλ ανήκει στο προσωπικό του κέντρου μουσικής στο Μπάϊτ Χατφουτσότ: το Μουσείο του Εβραϊκού Λαού. Λίγους μήνες πριν βρέθηκε να μιλάει με δύο ισπανόφωνους επισκέπτες του μουσείο. Η Ουζιέλ ανέφερε ότι η οικογένειά είχε καταγωγή από τη Βουλγαρία και ένας από τους επισκέπτες της είπε ότι γνώριζε έναν εβραίο γιατρό από τη Βουλγαρία που είχε πολεμήσει στον ισπανικό εμφύλιο, είχε δε παντρευτεί μια Κινέζα. Η Ουζιέλ πάγωσε. Ξαφνικά θυμήθηκε μια ιστορία που συνήθιζε να της λέει η μητέρα της – μία απ’ αυτές τις θαυμαστές ιστορίες της μοίρας των Εβραίων. Μια μέρα του 1946, όταν η μητέρα της Ουζιέλ ήταν περίπου 18 χρονών, έφτασαν επισκέπτες στο σπίτι της στο Πλέβεν, μια πόλη περίπου 170 χλμ βορειοανατολικά της Σόφια. Ο άνδρας της συστήθηκε ως ανιψιός της μητέρας της, ήταν γιατρός. Και είχε μαζί του τη σύζυγό του και τον γιο του: η γυναίκα του ήταν Κινέζα και αυτή η καταγωγή ήταν ξεκάθαρη και στον γιο του.
Η Ορίτ Ουζιέλ που γεννήθηκε το 1952 ήξερε την ιστορία αλλά δεν γνώριζε τίποτε άλλο για τους Κινέζους συγγενείς της. Ο επισκέπτης στο Μπάϊτ Χατφουτσότ γνώριζε το όνομα του γιατρού: Ιάντο Ντάβιντοφ Κανέτι. Όλα τα υπόλοιπα ξεκαθαρίστηκαν χάρη στο ίντερνετ. Η Ουζιέλ έψαξε τον γιο του Κανέτι στη Σόφια. Αποκαλύφθηκε ότι ήταν πράγματι το αγόρι που είχε δει η μητέρα της το 1946. Σήμερα είναι καθηγητής χημείας. Και κάποτε πήρε έναν χρόνο άδεια στην Ιερουσαλήμ για να προσπαθήσει εις μάτην να βρει τους συγγενείς του στην Ιερουσαλήμ. Τώρα όλα ξεκαθαρίστηκαν. Ο Ιάντο Κανέτι ανήκε στους βούλγαρους εθελοντές που βοήθησαν τους Δημοκρατικούς στην Ισπανία. Το καλοκαίρι του 1938 τραυματίστηκε κοντά στον ποταμό Έμπρο, σε μία απ’ τις μάχες που σημάδεψαν την αρχή της τελικής νίκης του Φράνκο. Νικημένοι και κάποιοι απ’ αυτούς τραυματισμένοι, οι ξένοι εθελοντές της Ισπανίας γύρισαν στις πατρίδες τους. Ο Κανέτι και λίγοι φίλοι του πέρασαν τα Πυρηναία και έφτασαν στη Γαλλία όπου τοποθετήθηκαν σε άθλια κέντρα κράτησης. Το 1939 ο Κανέτι ελευθερώθηκε με τη βοήθεια του Ερυθρού Σταυρού και του δόθηκε άσυλο στη Σανγκάη. Εκεί γνώρισε την Ζανγκ Σουνφέν που αργότερα θα γινόταν η γυναίκα του. Ήταν απόφοιτη του Πανεπιστημίου Γιεντσίνγκ. Το ζευγάρι κατατάχτηκε στον κινέζικο στρατό κατά τη διάρκεια του πολέμου με τους Ιάπωνες. Ο Κανέτι υπηρέτησε ως στρατιωτικός γιατρός και υποστήριξε τον Μάο Τσε Τουνγκ.
Δεν πολέμησαν πολλοί εβραίοι στο πλευρό του Μάο, αλλά ο Κανέτι δεν ήταν ο μόνος που το έκανε. Υπήρξε επίσης και ο γεννημένος στη Βιέννη ουρολόγος Γιάκομπ Ρόζενφελντ, του οποίου η βοήθεια προς τον Μάο του εξασφάλισε τον βαθμό του στρατηγού και μια δουλειά ως υπουργός εργασίας στην κυβέρνηση της Μαντζουρίας. Από το 1950 και μέχρι τον θάνατό του δύο χρόνια αργότερα, ο Ρόζενφελντ έζησε στο Τελ Αβίβ και εργάστηκε στο ιατρικό κέντρο της Ασούτα. Η Κίνα τον τίμησε βάζοντας την εικόνα του σε γραμματόσημο. Ο Ιάντο Κανέτι και η σύζυγός του επέστρεψαν στη Βουλγαρία μετά τον Β’ Π.Π. Εγκαταστάθηκαν στο Πλέβεν και ο Κανέτι ήρθε σε επαφή με τους εβραίους συγγενείς του, την οικογένεια Ουζιέλ. Οι σχέσεις μεταξύ τους ήταν εγκάρδιες. Το 1950 ο Κανέτι βοήθησε τους Ουζιέλ να μεταναστεύσουν στο Ισραήλ. Το ζεύγος Κανέτι δεν δυσκολεύτηκε να βρει τι να κάνει στο βουλγάρικο κομμουνιστικό καθεστώς: η Ζανγκ Σουνφέν εργάστηκε σαν διερμηνέας στην κινέζικη πρεσβεία και ξεκίνησε μια σχολή κινεζικών στη Σόφια. Ο Ιάντο πέθανε το 2004, σε ηλικία 94 ετών. Το Associated Press παρέθεσε ένα άρθρο μιας κινέζικης εφημερίδας για τον θάνατο «του τελευταίου δυτικού εθελοντή που πολέμησε με τον Μάο». Ένα κανάλι της κινέζικης τηλεόρασης δημιούργησε ένα φιλμ για τη ζωή του.
コメント