Του My Jewish Learning.
Η ιδέα ότι οι Εβραίοι είναι ιδιαίτερα καλοί με το χρήμα είναι ένα από τα παλιότερα αντι-εβραϊκά στερεότυπα, που συνεχίζει να επηρεάζει τις αντιλήψεις για τους Εβραίους μέχρι και σήμερα. Στην Κίνα τα βιβλία που πλασάρουν τα υποτιθέμενα μυστικά της εβραϊκής οικονομικής επιτυχίας είναι μπεστ σέλερ, ενώ οι αντισημίτες ανά τον κόσμο έχουν εδώ και καιρό καταφερθεί κατά του υποτιθέμενου ελέγχου των διεθνών τραπεζών από τους Εβραίους. Όπως συμβαίνει με πολλά στερεότυπα, και αυτό έχει τις ρίζες του σε κάποια δόση αλήθειας. Οι Εβραίοι ήταν για χρόνια παρόντες στους τομείς των επιχειρήσεων και της οικονομίας, πράγμα που αποδίδεται στο ότι για αιώνες ολόκληρους ήταν αποκλεισμένοι από πολλούς επαγγελματικούς τομείς και από το δικαίωμα να κατέχουν γη, αναγκάζοντάς τους να δουλέψουν ως έμποροι και ως χρηματιστές. Ωστόσο κάποιοι ακαδημαϊκοί ισχυρίζονται ότι τα ιστορικά στοιχεία δεν υποστηρίζουν καν αυτή τη θέση και ότι, αντί αυτού, η εβραϊκή οικονομική επιτυχία στην ιστορία έλαβε χώρα λόγω του υψηλού μορφωτικού επιπέδου της κοινότητας. Ό,τι κι αν το προκάλεσε, η εβραϊκή επιτυχία στις επιχειρήσεις και την οικονομία έχει συχνότατα αποτελέσει βασικό κίνητρο του αντισημιτισμού. Ο Σάϊλοκ του Σέξπιρ, ένας χαρακτήρας τοκογλύφου που αφαιρεί μια λίβρα σάρκας από έναν που του δανείστηκε και χρεοκόπησε, είναι μια από τις γνωστότερες καρικατούρες του Εβραίου επιχειρηματία. Αυτή η καρικατούρα διέδωσε τον διαβολικό τόνο απληστίας και εκμετάλλευσης στους Εβραίους χρηματιστές και δικαιολόγησε τα αντι-εβραϊκά μέτρα που υιοθετήθηκαν τους αιώνες που θα έρχονταν. Ο υποτιθέμενος εβραϊκός έλεγχος του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος – ένα χαρακτηριστικό που ορισμένοι ονομάζουν οικονομικό αντισημιτισμό – αποτέλεσε βασικό θέμα στο λόγο του Χίτλερ για τον πόλεμο ενάντια στους Εβραίους της Ευρώπης, στους αντισημιτικούς μύδρους του Πατέρα Coughlin στις Ηνωμένες Πολιτείες και στο τσαρικό κατασκεύασμα των Πρωτοκόλων των Σοφών της Σιών. Έχει δε οδηγήσει στο να θεωρούνται οι Εβραίοι πλούσιοι, άπληστοι, δηλητηριώδεις, εμμονικοί με τα υλικά αγαθά και το κέρδος, καθώς και ότι εκμεταλλεύονται την οικονομική τους ανάπτυξη για να βοηθήσουν τον λαό τους, εις βάρος του κοινού καλού της ανθρωπότητας.
Καταγωγή του στερεοτύπου περί Εβραίων και Χρημάτων. Οι Εβραίοι έχουν συνδεθεί με το δανεισμό χρημάτων για τουλάχιστον μια χιλιετηρίδα. Η πιο συχνή εξήγηση για αυτό ήταν ο αποκλεισμός των Ευρωπαίων Εβραίων στο Μεσαίωνα από διάφορα επαγγέλματα, ο εγκλεισμός τους σε γκέτο και η απαγόρευση εναντίον τους για την κατοχή γης. Επιπρόσθετα, η μεσαιωνική χριστιανική θεολογία θεωρούσε πως το να ζητάς τόκο για χρέη (η λεγόμενη τοκογλυφία) ήταν αμαρτωλή, κρατώντας έτσι πολλούς Χριστιανούς από το επάγγελμα του χρηματιστή. Στο πεδίο αυτό λοιπόν λέγεται ότι κυριάρχησαν οι Εβραίοι. Ο ιστορικός Howard Sachar έχει υπολογίσει ότι τον 18ο αιώνα «ίσως τα τρία-τέταρτα των Εβραίων στην Κεντρική και τη Δυτική Ευρώπη ήταν στριμωγμένοι στα επαγγέλματα του μικροπωλητή, του ντελάλη και του ‘τραπεζίτη του δρόμου’, δηλαδή του δανειστή χρημάτων». Το γεγονός ότι οι Χριστιανοί θεωρούσαν αυτά τα επαγγέλματα ασύμβατα με τις θρησκευτικές τους αρχές, ενίσχυαν την αντίληψη ότι οι Εβραίοι ήταν ανήθικοί, πρόθυμοι να δεσμευτούν σε μη-ηθικές επιχειρηματικές πρακτικές που οι αξιοπρεπείς άνθρωποι απέρριπταν.
Μια διαφορετική εξήγηση έχει να κάνει με το ότι το εβραϊκό πάθος για το χρήμα είναι αποτέλεσμα όχι επαγγελματικού αποκλεισμού αλλά της ίδιας της εβραϊκής έμφασης στη μάθηση και τη μόρφωση. Ένας αριθμός καθηγητών έχουν καταθέσει εκδοχές αυτής της θέσης. Στο βιβλίο τους, το 2012, The Chosen Few: How Education Shaped Jewish History, 70-1492, [Οι Λίγοι Εκλεκτοί: πως η Εκπαίδευση διαμόρφωσε την Εβραϊκή Ιστορία, 70-1492] οι οικονομολόγοι Maristella Botticini και Zvi Eckstein ισχυρίστηκαν ότι με την καταστροφή των αρχαίων ναών στην Ιερουσαλήμ και την έναρξη της Εβραϊκής Διασποράς, η εβραϊκή συνέχεια έγινε εξαρτώμενη από την ευρύτητα της διάδοσης των θρησκευτικών διδαχών. Αυτοί που εκπαίδευαν τους εαυτούς τους, παρέμεναν Εβραίοι, σε αντίθεση με αυτούς που αφομοιώνονταν ή προσηλυτίζονταν σε άλλες πίστεις. Μέσα στον χρόνο, η εβραϊκή κοινότητα εξελίχθηκε σε έναν μοναδικά μορφωμένο πληθυσμό ο οποίος με τη σειρά του έδωσε κίνητρο στους Εβραίους να εγκαταλείψουν την καλλιέργεια της γης για χάρη πιο αποδοτικών επαγγελμάτων και επιχειρήσεων.
Εξέλιξη ενός στερεοτύπου.
Από το γεγονός της εβραϊκής υπερ-εκπροσώπησης σε επαγγέλματα που οι Χριστιανοί θεωρούσαν εν πολλοίς απαξιωμένα αναδύθηκε ένα στερεότυπο του Εβραίου ως η ενσάρκωση της εμπορικής απληστίας, του εκμεταλλευτή των φτωχών και η πηγή του οικονομικού πόνου και της δυστυχίας των μαζών. Ίσως τίποτα δεν συνεισέφερε στην αποκρυστάλλωση αυτής της εικόνας στην ευρωπαϊκή φαντασία όσο ο Έμπορος της Βενετίας. Σε αυτό το θεατρικό έργο που γράφτηκε στον ύστερο 16 ο αιώνα, ο Σάϊλοκ, ένας εβραίος τοκογλύφος εκδίδει ένα δάνειο στον Χριστιανό έμπορο Αντόνιο, για την εγγύηση της πληρωμής του οποίου χρεώνεται μια λίβρα του σώματος του ίδιου του Αντόνιο. Όταν τα καράβια του Αντόνιο χάνονται στη θάλασσα και δεν μπορεί να ξεχρεώσει το δάνειο, ο Σάϊλοκ τον πηγαίνει στο δικαστήριο όπου, παρά το ότι του προσφέρεται διπλάσιο το αρχικό ποσό που δάνεισε αρχικά, επιμένει να αφαιρέσει με ένα μαχαίρι μια λίβρα σάρκας από το σώμα του χρεωστή Αντόνιο.
Αν και οι ακαδημαϊκοί διαφωνούν γύρω από το αν ο Σεξπιρ αντανακλά τον εγγενή αντισημιτισμό της εποχής του ή προσφέρει μια έμμεση βάση κριτικής εναντίον του, ο Σάϊλοκ έγινε πάντως συνώνυμος όχι απλά με την εβραϊκή απληστία αλλά με τον αντισημιτισμό εν γένει, μια αντίληψη που έχει από νωρίς βαθύνει την απεικόνιση του χαρακτήρα του εκδικητικού κακού τύπου. Ο Σάϊλοκ είχε μια επίδραση με μεγάλη διάρκεια στην απεικόνιση των Εβραίων στην αγγλική λογοτεχνία και χρησιμοποιήθηκε και ως τρικ προπαγάνδας και από τους ίδιους τους Ναζί. Δεκάδες εκδόσεις του Εμπόρου της Βενετίας συγκεντρώθηκαν στη ναζιστική Γερμανία μέσα στη δεκαετία του 1930. Οι Εβραίοι κατείχαν πράγματι επιφανείς οικονομικές θέσεις στην Ευρώπη, κάτι που τους έκανε αποδιοπομπαίους τράγους σε περιόδους οικονομικής κρίσης. Για αιώνες ολόκληρους, οι λεγόμενοι «αυλικοί» Εβραίοι αποτελούσαν τους κύριους χρηματοδότες της ευρωπαϊκής αριστοκρατίας. Στη δεκαετία του 1760 ένας εκ των «αυλικών» αυτών Εβραίων Mayer Amschel Rothschild ίδρυσε μια τράπεζα στη Γερμανία που τελικά θα εξελισσόταν σε έναν τεράστιο διεθνή όμιλο και, ταυτόχρονα, μια από τις μεγαλύτερες οικογενειακές περιουσίες στην παγκόσμια ιστορία. Το όνομα Ρότσιλντ έγινε συνώνυμο με την εβραϊκή οικονομική εξουσία και εξυπηρέτησε σαν συντομογραφία της μυστικής και τεράστιας δύναμης που είχαν υποτίθεται καταφέρει να αποκτήσουν οι Εβραίοι πάνω στις τύχες της οικονομίας ολόκληρου του κόσμου. Παρά την εβραϊκή του καταγωγή (οι γονείς του προσηλυτίστηκαν στον προτεσταντισμό όταν ήταν παιδί), ο Καρλ Μαρξ, ο φιλόσοφος που πρώτος έκανε γνωστή την ιδέα ότι ο καπιταλισμός είναι εγγενώς εκμεταλλευτικός, ξεχώρισε τους Εβραίους συγκεκριμένα για το ρόλο τους στην προώθηση του καπιταλισμού. Καθώς η τοκογλυφία και ο δανεισμός χρημάτων εξελίχθηκαν σιγά-σιγά στη θέσπιση των τραπεζών, οι Εβραίοι συνέχισαν να κατέχουν σημαντικές θέσεις στον οικονομικό κόσμο. Σε όλη την Ευρώπη, τον 18ο και τον 19ο αιώνα οι Εβραίοι έχτισαν εκ του μηδενός μια σειρά σημαντικών τραπεζών, δίνοντας περαιτέρω τροφή στις αντισημιτικές θεωρίες συνωμοσίας. Με τη μαζική εβραϊκή μετανάστευση στις Ηνωμένες Πολιτείες στον ύστερο 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα, οι Εβραίοι κατάφεραν να πάρουν και επιφανείς θέσεις στο αναπτυσσόμενο οικονομικό κέντρο της Νέας Υόρκης, ιδρύοντας τις εταιρείες Salomon Brothers, Lehman Brothers, Goldman Sachs και άλλες. Και κατάφεραν να εκπροσωπηθούν και σε κυβερνητικές οικονομικές θέσεις. Από το 1987 ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας Αποθεμάτων των Ηνωμένων Πολιτειών είναι Εβραίος, όπως ήταν Εβραίοι και οι τέσσερις από τους οκτώ τελευταίους υπουργούς Οικονομικών των Η.Π.Α. Τρεις από τους δώδεκα προέδρους της Παγκόσμιας Τράπεζας ήταν Εβραίοι. Οι Εβραίοι επίσης υπερ-εκπροσωπούνται μεταξύ των πλουσιότερων Αμερικανών. Οι μισοί από τους δέκα πλουσιότερους Αμερικάνους το 2016 ήταν Εβραίοι, σύμφωνα με το περιοδικό Forbes, παρά το γεγονός ότι οι Εβραίοι είναι λιγότεροι από το 2% του συνολικού πληθυσμού των Η.Π.Α.
Δεδομένων αυτών, η κουβέντα για τους «διεθνείς τραπεζίτες» ακόμα και σήμερα θεωρείται ως μια κεκαλυμμένη μορφή αντισημιτισμού. Όταν ο Ντόναλντ Τραμπ στην εκστρατεία του για την προεδρία των Η.Π.Α. το 2016 κατηγόρησε την αντίπαλό του, πρώην Υπουργό Προεδρίας της Κυβέρνησης, Χίλαρι Κλίντον, «ότι συναντάται κρυφά με τις διεθνείς τράπεζες για να συνωμοτήσει υπέρ της καταστροφής της αμερικάνικης κυριαρχίας και με σκοπό τον περαιτέρω πλουτισμό των παγκόσμιων αυτών οικονομικών δυνάμεων», ορισμένοι είδαν σε όλο αυτό την ανάκληση ενός αντισημιτικού στερεοτύπου. Ο Jonathan Greenblatt, στέλεχος της Anti-Defamation League, παραίνεσε τον Τραμπ μέσω Twitter «να αποφύγει τη ρητορική και τα σχήματα που έχουν ιστορικά χρησιμοποιηθεί εναντίον των Εβραίων και ακόμα και σήμερα τσιγκλάνε τον αντισημιτισμό». Σύγχρονες εκδηλώσεις του στερεοτύπου.
Δεν είναι κάθε αναφορά στην εβραϊκή οικονομική υπεροχή κακόβουλη και κάποιες κρύβουν μάλιστα και βαθύ θαυμασμό. Στην Κίνα η προθυμία να μιμηθούν τις εβραϊκές επιχειρηματικές επιτυχίες έχει οδηγήσει σε μια πρόσφατη εκδοτική μόδα γύρω από την αποκάλυψη των μυστικών για τον πλούτο στα αρχαία εβραϊκά κείμενα. Το «Αποκωδικοποιώντας το Ταλμούδ: το Α και το Β των εβραϊκών επιχειρηματικών κανόνων» [Crack the Talmud: 101 Jewish Business Rules], το «οι 16 Λόγοι που οι Εβραίοι γίνονται Πλούσιοι» [16 Reasons for Jews Getting Wealthy], το «Μυστικό του Ταλμούδ: ο Εβραϊκός Κώδικας του Πλούτου και το Μυστικό της Εβραϊκής Επιτυχίας: οι Δέκα Εντολές της Εβραϊκής Επιτυχίας» [The Secret of Talmud: The Jewish Code of Wealth and Secret of Jewish Success: Ten Commandments of Jewish Success] έχουν όλα τους εκδοθεί στην Κίνα τα τελευταία χρόνια.
Στη Δύση, ωστόσο, η συζήτηση για την εβραϊκή επιφάνεια στην οικονομία είναι συχνότερα κοινό σχήμα της αντισημιτικής ρητορικής. Ο David Duke, πρώην αρχιμάγιστρος της Κου Κλουξ Κλάν, έχει επανειλημμένα καταφερθεί εναντίον της εβραϊκής «κυριαρχίας» των ΜΜΕ και των τραπεζών (που μαζί με τη βιομηχανία της πορνογραφίας επιχειρούν την «απο-χριστιανοποίηση» της Αμερικής). Ο Eustace Mullins, ένας αρνητής του Ολοκαυτώματος που πέθανε το 2010, ισχυριζόταν σε διάφορα βιβλία του ότι το Ομοσπονδιακό Απόθεμα δημιουργήθηκε από τρεις εχθρικούς στις Η.Π.Α. Εβραίους για να αποκτήσουν τον έλεγχο του αμερικάνικου νομισματικού συστήματος. Η αντισημιτική ιστοσελίδα Jew Watch φιλοξενεί μια σελίδα με τη λίστα «των Διεθνών Τραπεζών και των Εβραίων που τις ίδρυσαν». Ο Louis Farrakhan του Έθνους του Ισλάμ εδώ και καιρό διαδίδει πως οι Εβραίοι ελέγχουν το διεθνές οικονομικό σύστημα.
Τέτοιες ιδέες έχουν αγκαλιαστεί και από το γενικό κοινό. Σύμφωνα με έρευνα της ADL, σημαντικό ποσοστό ερωτώμενων σχεδόν σε κάθε χώρα απαντούσαν πως πιστεύουν ότι οι Εβραίοι έχουν υπερβολική εξουσία στις επιχειρήσεις και τις διεθνείς οικονομικές αγορές. Σχεδόν οι μισοί Γάλλοι συμφωνούσαν με αυτή την αντίληψη, όπως και το ένα-τρίτο των Γερμανών και σχεδόν τα τρία-τέταρτα των Αιγυπτίων. Ακόμα και στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ο αντισημιτισμός είναι σχετικά χαμηλός σε σύγκριση με τον υπόλοιπο κόσμο, περίπου 18% των ερωτώμενων είπαν ότι οι Εβραίοι έχουν πολύ μεγάλη εξουσία στον επιχειρηματικό κόσμο. Η ανασκευή αυτής της ρητορικής είναι συχνά περίπλοκη λόγω του γεγονότος ότι είναι εν μέρει στηριγμένη σε πραγματικά δεδομένα και της δυσκολίας να χαραχτεί μια ξεκάθαρη γραμμή ανάμεσα στη νόμιμη κριτική και τον αντισημιτισμό. Γράφοντας μετά την κριτική που δέχθηκε ο ηθοποιός Seth MacFarlane για το αστείο του στη βράβευση των Όσκαρ ότι είναι καλύτερο να είσαι Εβραίος «αν θες να συνεχίσεις να δουλεύεις στο Χόλιγουντ», ο δημοσιογράφος J. J. Goldberg αποπειράθηκε να χαράξει αυτή την ξεκάθαρη γραμμή. Σε σχέση με τους Εβραίους και το οικονομικό στερεότυπο, σύμφωνα με τον Goldberg, ο MacFarlane βασίστηκε σε ένα πραγματικό δεδομένο – το 80% των ιδιοκτητών των στούντιο του Χόλιγουντ είναι Εβραίοι. Σύμφωνα με τον Goldberg μια τέτοια συζήτηση παρεκκλίνει στον αντισημιτισμό όταν κανείς ισχυρίζεται ότι «οι Εβραίοι» ελέγχουν τις ταινίες – δηλαδή ισχυρίζεται ότι μια ενιαία επιχειρηματική οντότητα, γνωστή ως «οι Εβραίοι», δρα σαν οργανωμένη ομάδα και συνωμοτεί για να επεκτείνει την εξουσία της. Δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί ότι οι Εβραίοι εκπροσωπούνται δυσανάλογα μεταξύ των πλουσιότερων Αμερικανών και στις κορυφαίες θέσεις του οικονομικού κόσμου. Αλλά είναι αντισημιτικό, σύμφωνα με τον Goldberg, να λες ότι «οι Εβραίοι είναι» οι πλουσιότεροι Αμερικανοί και ελέγχουν τον οικονομικό κόσμο. Πηγή: https://www.myjewishlearning.com/article/usury-and-moneylending-in-judaism/