Η ομάδα Μαχόμενοι Πρωτοπόροι σκότωσαν είκοσι Γερμανούς στρατιώτες σε ένα καφέ της κατεχόμενης Κρακοβίας, αλλά μόλις πρόσφατα ένας δρόμος πήρε το όνομα της ομάδας τους. Ofer Aderet, Haaretz, 19-09-2015.
Το όνομα του Szymon Drenger, ηγέτη της αντιστασιακής ομάδας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, δεν είναι ακριβώς πασίγνωστο. Επισκιάστηκε από άλλους αντι-ναζί ήρωες όπως ο Mordechai Anielewicz και ο Άμπα Κόβνερ. Το γεγονός ότι η ομάδα του Drenger ήταν η πρώτη που αντιστάθηκε στους Γερμανούς –πριν ακόμα την Εξέγερση του Γκέτο της Βαρσοβίας– δεν του κατοχύρωσε μια θέση στη συλλογική μνήμη του Ισραήλ. Το γεγονός ότι πήρε μέρος σε μια θαρραλέα επίθεση εκδίκησης που σκότωσε είκοσι Γερμανούς δεν τον μεταμόρφωσε σε ένα ανώνυμο θύμα του Ολοκαυτώματος. Στα τέλη του προηγούμενου μήνα, 73 χρόνια μετά την ίδρυση της ομάδας, οι άνθρωποι θυμήθηκαν στη Νετάνια τα μέλη των Hechalutz Halochem — των Μαχόμενων Πρωτοπόρων. Για πρώτη φορά, ένας δρόμος στο Ισραήλ θα πάρει το όνομά τους. «Ήμασταν οι πρώτοι που δράσαμε στην Ευρώπη. Μπορείς να φανταστείς το θάρρος που χρειαζόταν κάποιος εκείνες τις μέρες για να το κάνει αυτό; Ειδικά για τους νέους, που ο μεγαλύτερος μας ήταν 24 χρονών», λέει ο 91 ετών Yehuda Maimon, ένας από τους λίγους αντάρτες που είναι ακόμα ζωντανοί. «Και μόνο να σε έβλεπαν στον δρόμο ήταν αρκετός λόγος για έναν Γερμανό για να σε σκοτώσει επιτόπου. Εκείνες τις μέρες που κυνηγούσαν και σκοτώναν τους Εβραίους, αυτό ήταν μέγιστη τόλμη. Κάθε εβραιόπουλο θα ‘πρεπε να ξέρει για αυτούς τους ανθρώπους. Δεν μπορείς να σπάσεις την ανθρώπινη αξιοπρέπεια – αυτή θα έπρεπε να είναι η κληρονομιά αυτού του πράγματος.» Η ομάδα που είχε εκατό περίπου μέλη, ιδρύθηκε στην Κρακοβία τον Αύγουστο του 1942 μετά τον εκτοπισμό των 6.000 Εβραίων της πόλης τον Ιούνιο. Ο Drenger ήταν ο ένας από την τετραμελή διοίκηση της.
Η ειδικότητά του ήταν να πλαστογραφεί έγγραφα όπως τις άδειες εισόδου και εξόδου από το γκέτο, τις άδειες ταξιδιού μέσω σιδηροδρόμου και πολωνικών ταυτοτήτων. Με αυτόν τον τρόπο τα μέλη της αντίστασης μπορούσαν να κυκλοφορούν. Η ομάδα σκότωνε Γερμανούς στρατιώτες και αστυνομικούς της Γκεστάπο, παίρνοντας τα όπλα τους. Κατέστρεφαν σιδηροδρομικές γραμμές , έκλεβαν παπούτσια και ρούχα από αποθήκες και καλούσαν για εξέγερση στα άλλα γκέτο.
«Αυτοί οι ηρωικοί νέοι άνθρωποι γνώριζαν ότι δεν είχαν καμία πιθανότητα απέναντι στον γερμανικό εχθρό αλλά ήθελαν να βάλουν τρεις γραμμές για τον εαυτό τους στα βιβλία ιστορίας. Αυτή την κληρονομιά προσπαθούσαν να κατακτήσουν», λέει η Lili Haber που ηγείται ενός εβραϊκού φόρουμ στην Πολωνία. Δανείστηκε τη φράση «τρεις γραμμές στα βιβλία ιστορίας» από τον Aharon Liebskind, έναν από τους ηγέτες της ομάδας. Τον Χειμώνα του 1942 είπε στους συντρόφους του: «Θα πολεμήσουμε για αυτές τις τρεις γραμμές στα βιβλία ιστορίας, γιατί αυτή είναι η μάχη της γενιάς μας, παρά να πάμε σαν πρόβατα στη σφαγή. Για αυτές αξίζει και να πεθάνουμε.»
Επιτέλους Εκδίκηση.
Λίγες εβδομάδες αργότερα, στις 22 Δεκεμβρίου, η ομάδα εκτέλεσε τη μεγαλύτερή της επιχείρηση. Εκείνες τις μέρες η Κρακοβία, η πρωτεύουσα των πολωνικών περιοχών που δεν προσαρτήθηκαν στη Γερμανία, ήταν γεμάτη Γερμανούς στρατιώτες που γιόρταζαν τα Χριστούγεννα. Οι Hechalutz Halochem επιτέθηκαν στο αγαπημένο καφέ των Γερμανών στο κέντρο της πόλης. Οι μαχητές χρησιμοποίησαν χειροβομβίδες και βόμβες μολότοφ σκοτώνοντας είκοσι από αυτούς. «Αυτό συνέβη όταν η ναζιστική Γερμανία είχε τη μέγιστη δύναμη», έγραψε ο ιστορικός Yael Peled, που γνωρίζει καλά την ομάδα. «Μετά από δύο Aktionen, δηλαδή περικυκλώσεις και εκτοπισμούς στα στρατόπεδα θανάτου, από τους Γερμανούς στο Γκέτο της Κρακοβίας, αισθήματα εκδίκησης διαδόθηκαν παντού μεταξύ των Εβραίων.»
Ο Maimon, που τότε λεγόταν Poldek Wasserman, πήρε μέρος σε αυτή την επιχείρηση. «Οι άντρες μας έφυγαν εκείνο το απόγευμα με ένα χαμόγελο – ήταν η πιο ευτυχισμένη για μας μέρα του πολέμου», μας λέει. «Το ξέραμε ότι είχαμε το δίκιο με το μέρος μας και ότι μόνο μέσω μιας ένοπλης επιχείρησης που θα κόστιζε τις ζωές μας, θα δείχναμε στον κόσμο που απαξίωνε τις εβραϊκές ζωές ότι δεν είχαμε ξεχάσει τη σημασία της αξιοπρέπειας – της εβραϊκής αξιοπρέπειας».
Ο Drenger και η σύζυγός του Gusta (Justyna) Davidson έπεσαν σε γερμανικά χέρια τρεις φορές. Η πρώτη ήταν ότι οι Γερμανοί κατέλαβαν την Κρακοβία. Συνελήφθησαν αλλά αφέθηκαν για λύτρα. Η δεύτερη ήταν όταν τους έπιασε η Γκεστάπο αλλά δραπέτευσαν. Την τρίτη φορά, το Νοέμβριο του 1943, δολοφονήθηκαν. Αυτό σηματοδότησε το τέλος της αντίστασης. Οι δυο τους άφησαν άφθονο γραπτό υλικό πίσω τους που αντανακλά τις σκέψεις και τις διαθέσεις τους.
«Πάντοτε παλεύαμε για μια ζωή ελεύθερη, αλλά αν πρέπει να πεθάνουμε, θα πέσουμε μαχόμενοι για να ‘χουμε έναν περήφανο και άξιο θάνατο. Δεν ξεκινήσαμε με την προοπτική ότι θα νικήσουμε, αλλά με την προοπτική να υπερασπιστούμε την ψυχή μας, την οποία δεν σκότωσε ακόμη ο εχθρός», έγραψε ο Drenger. «Πετύχαμε τους στόχους μας. Πήραμε τα όπλα μας. Δεν θέλαμε να οδηγηθούμε σαν πρόβατα στη σφαγή. Δεν θέλαμε να λέγεται μετά ότι οι Πολωνοί Εβραίοι πέθαναν απελπισμένοι.»
Η Davidson, εντωμεταξύ, άφησε πίσω της ένα ημερολόγιο όπου κατέγραφε τις επιχειρήσεις της αντίστασης. Το έγραψε πάνω σε χαρτί τουαλέτας που της δόθηκε λαθραία και το έκρυψε μέσα σε ρωγμές στον τοίχο. Αρκετές σελίδες επιβίωσαν και εκδόθηκαν αργότερα σε μορφή βιβλίου μετά τον πόλεμο. Σήμερα βρίσκονται στο Μουσείο «Το Σπίτι των Μαχητών του Γκέτο» στο Ισραήλ.
Μια Ωδή στο Ισραήλ.
Επιπλέον μαρτυρίες για τη δράση τους μπορούν να βρεθούν σε προκηρύξεις που έβγαζαν οι Hechalutz Halochem μεταξύ Αυγούστου και Οκτώβρη του 1943. Ο Drenger τις τύπωνε ενώ κρυβόταν από τους Γερμανούς. «Είναι ευκολότερο να πεθάνεις γνωρίζοντας ότι όταν δεν θα είμαστε πια ζωντανοί άνθρωποι, θα υπάρχουν εκεί αυτοί που θα μας θυμούνται με ειλικρινή συναισθήματα», έγραψε ο Drenger σε ένα από τα χαρτιά αυτά. Με το «εκεί» εννοούσε το Ισραήλ, πριν ακόμα φτιαχτεί κράτος.
Η ε. α. ταξίαρχος Rachel Dolev είναι ανιψιά της Davidson. Η Dolev, που γεννήθηκε μια δεκαετία μετά τη δολοφονία της θείας της, πήρε μέρος σε ένα απογευματινό συμπόσιο προς τιμήν της Gusta. Έλαβε χώρα στο Μουσείο Διασποράς μετά την τελετή στη Νετάνια. Η Dolev είπε ότι η θεία της την δίδαξε ένα σημαντικό μάθημα: «Σε αυτό το χάος πήραν τη μοίρα τους στα χέρια τους. Η κληρονομιά που μας αφήσανε είναι ότι η ανθρώπινη ζωή, αξιοπρέπεια και ελευθερία έχουν τεράστια σημασία.» Η Dolev επεσήμανε την απροθυμία των μαχητών «να αποδεχτούν την πραγματικότητα που τους επιβλήθηκε. Αυτοί θα ήταν οι αφέντες της μοίρας τους, όχι οι Γερμανοί. Δεν άφησαν τη μοίρα τους στην τύχη ή στον Θεό αλλά έγιναν αφέντες της ζωής και του θανάτου τους, ακόμα και σε τέτοιες τρομερές εποχές.»
Υπάρχει ένας δρόμος στην Petah Tikva που έχει πάρει το όνομα του ζεύγους Drenger. Πλέον τους θυμούνται και στη Νετάνια. Υπάρχουν διάφορες απαντήσεις στο γιατί ο Drenger δεν αναγνωρίστηκε όσο έπρεπε. Ίσως αυτό συνέβη λόγω της ακραίας του προσέγγισης – πίστευε ότι οι Εβραίοι δεν είχαν καμία πιθανότητα επιβίωσης στη ναζιστική κατοχή οπότε έπρεπε «να πεθάνουν έτσι ώστε το όνειδος της σκλαβιάς να μην αμαυρώσει τους Εβραίους.» Ίσως συνέβη επίσης γιατί ο ίδιος δεν ήταν μέλος των αριστερών κινημάτων τα οποία όρισαν τη συλλογική μνήμη του Ισραήλ στις δεκαετίες μετά το 1948.
Στο συμπόσιο μίλησε επίσης ο γιος του ξαδέρφου του Drenger – ο καθηγητής Benny Drenger, επικεφαλής του τμήματος ορθοπεδικής-αναισθησιολογίας του Ιατρικού Κέντρου της Hadassah: «[Ο Drenger] Πίστευε ότι οι Εβραίοι δεν είχαν καμία πιθανότητα να επιβιώσουν τη ναζιστική κόλαση, αλλά ότι ο επίμονος αγώνας τους θα έδινε νόημα στον θάνατό τους.»