The Associated Press, 1-11-2007.
Μια φωτογραφική έκθεση στο μουσείο του Ολοκαυτώματος του Yad Vashem αυτή την εβδομάδα αναγνωρίζει τον ελάχιστα γνωστό ρόλο που έπαιξαν οι Ευρωπαίοι Μουσουλμάνοι στη βοήθεια των Εβραίων κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Η έκθεση που φιλοξενείται στον επίσημο τόπο μνήμης του Ισραήλ στην Ιερουσαλήμ αποτίει φόρο τιμής στους Αλβανούς που έδωσαν καταφύγιο στους Εβραίους πρόσφυγες που προσπαθούσαν να γλιτώσουν από τις διώξεις των Ναζί. Η Αλβανία, μια μικρή ευρωπαϊκή χώρα με μουσουλμανική πλειοψηφία, φιλοξένησε 1.000 Εβραίους οι οποίοι, με την εξαίρεση μιας οικογένειας, επιβίωσαν της ναζιστικής κατοχής, σύμφωνα με τους ειδικούς. «Αυτή είναι μια αρκετά μοναδική ιστορία», είπε η Yehudit Shendar, η επιμελήτρια της έκθεσης. «Αν και το Ισλάμ εμπεριέχει μια αντι-εβραϊκή εικόνα, αυτοί ήταν Μουσουλμάνοι που διακινδύνευσαν τις ίδιες τους τις ζωές για να σώσουν Εβραίους». Έξι εκατομμύρια Εβραίοι σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι Αλβανοί έδωσαν καταφύγιο σε 600 έως 1.800 Εβραίους πρόσφυγες, διακινδυνεύοντας φυλάκιση ή και θάνατο σύμφωνα με τους ειδικούς. Στο τέλος του πολέμου η Αλβανία ήταν η μοναδική ευρωπαϊκή χώρα με μεγαλύτερο εβραϊκό πληθυσμό απ’ ότι πριν τον πόλεμο. O Yoshua Baruchowic, σήμερα 84 χρονών, έφερε ένα πλατύ χαμόγελο όσο ξανάλεγε την οδυνηρή του ιστορία. Στεκόταν δίπλα στον Enver Alia Sheqer, έναν Αλβανό του οποίου ο πατέρας τον είχε σώσει. Για δεκαετίες ο Baruchowic αντάλλασσε επιστολές με τον Sheqer, 50 χρονών σήμερα, και τον πατέρα του Ali Sheqer Pashkaj, ο οποίος πέθανε το 2004. Συχνά έστελναν και οικογενειακές φωτογραφίες και σήμερα αποκαλεί τον Sheqer αδερφό του. Παρά τις πολλές προσκλήσεις που του απηύθυναν, ο Baruchowic που εντωμεταξύ είχε μεταναστεύσει στο Μεξικό μετά τον πόλεμο και είχε γίνει οδοντίατρος, αρνούταν να επισκεφτεί την Αλβανία όσο οι κομμουνιστές ήταν στην εξουσία αλλά και αργότερα λόγω της πολιτικής έντασης που υπήρχε στη χώρα. Συναντώντας τον Sheqer την Πέμπτη είπε «Είναι θαυμάσιο. Είναι κάτι που περίμενα όλη μου τη ζωή». Το 1941 ένα κομβόι των Ναζί που μετέφερε Εβραίους πέρασε από το παντοπωλείο της οικογένειας Sheqer, που βρισκόταν βαθιά μέσα στα βουνά της Αλβανίας. Ο πατέρας του Sheqer πρόσφερε κρασί και φαγητό στους στρατιώτες. Όταν μεθύσανε, έστειλε ένα μήνυμα –κρυμμένο μέσα σε ένα πεπόνι– σε έναν από τους κρατούμενους, τον 18χρονο τότε Baruchowic. Αν και ποτέ πιο πριν δεν είχαν συναντηθεί οι δυο τους, ο Baruchowic συμφώνησε όταν ο Ali Sheqer τον προέτρεψε να ξεφύγει τρέχοντας μέσα στο δάσος. Ο νεαρός Εβραίος κρύφτηκε πράγματι ενώ ο πατέρας του Sheqer δήλωσε επανειλημμένα άγνοια για το που βρισκόταν ο Baruchowic όταν του απευθύνθηκε η ίδια ερώτηση επίμονα ενώπιον ενός γερμανικού πιστολιού. Δεν έσπασε και οι Γερμανοί έφυγαν. Η οικογένεια πήρε τον Baruchowic από το δάσος και τον κράτησε κρυμμένο για τρία χρόνια. «Ο πατέρας μου ήταν ένας αφοσιωμένος Μουσουλμάνος», μας λέει ο Enver Sheqer. «Πίστευε ότι το να σώσεις μια ζωή σήμαινε να μπεις στον Παράδεισο». Είπε ότι ο πατέρας του έπρεπε να βοηθήσει τον Baruchowic λόγω του αλβανικού κώδικα της Besa, που σημαίνει την τήρηση της υπόσχεσής σου. Η έκθεση έχει πάρει το όνομα αυτού του κώδικα και φιλοξενεί ασπρόμαυρες φωτογραφίες Αλβανών που κρατάνε δικές τους οικογενειακές φωτογραφίες και βραβεία που τιμούν τον ηρωισμό τους. Το Ισραήλ έχει τιμήσει 63 Αλβανούς ως Δίκαιους των Εθνών, ένας τίτλος που αποδίδεται σε μη-Εβραίους που βοήθησαν Εβραίους να γλιτώσουν από τις ναζιστικές διώξεις. Τα εκθέματα των φωτογραφιών αποτελούν το προϊόν μιας πεντάχρονης έρευνας ενός Αμερικανο-Εβραίου φωτογράφου, του Norman Gershman ο οποίος δήλωσε ότι εντυπωσιάστηκε από αυτή την ιστορία όταν βυθιζόταν στα αρχεία του Γιαντ Βασέμ. Δουλεύοντας για διάφορες οργανώσεις, ο Gershman πέρασε πέντε χρόνια μέσα και έξω από την Αλβανία εντοπίζοντας επιζώντες. «Ξεκίνησε στο Γιαντ Βασέμ και τώρα απογειώνεται από εδώ ξανά», μας είπε. Η έκθεση θα πάει έπειτα στο αρχηγείο των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη και θα φιλοξενηθεί εκεί κατά τη διεθνή ημέρα μνήμης του Ολοκαυτώματος, στις 27 Ιανουαρίου. Την περασμένη Πέμπτη οι Baruchowic και Enver Sheqer φωτογραφήθηκαν μπροστά σε μια φωτογραφία του Sheqer στην οποία κάθεται στα πόδια ενός αγάλματος του Αλβανού εθνικού ήρωα Σκεντέρμπεη, ενός στρατηγού της αντίστασης που ηγήθηκε του αγώνα των Αλβανών ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία τον 15ο αιώνα. Στη φωτογραφία ο Sheqer κρατάει σφιχτά το στήθος του ενώ ένα ρυτιδιασμένο μέτωπο τον δείχνει έτοιμο να δακρύσει. Ένα παρόμοιο ύφος σκεπάζει το πρόσωπό του καθώς παλεύει να βρει τις κατάλληλες λέξεις για να περιγράψει τη συνάντησή του με τον Baruchowic για πρώτη φορά. «Έχω ένα τόσο όμορφο συναίσθημα», λέει ο Sheqer, «δεν ξέρω πώς να το περιγράψω». The Associated Press Πηγή: https://www.haaretz.com/1.4993465