Jewish&IsraelStories
Mar 14, 20215 min
Ενώ δίδασκε τις αφηγήσεις των γκέι, των Ρομά, των αναπήρων και των πολιτικών κρατουμένων, ο ιστορικός του Ολοκαυτώματος και εκπαιδευτής Ντάνι Μ. Κοέν (Danny M. Cohen) έφτασε να γράψει ένα μυθιστόρημα. Brian Schaefer, 22-04-2015.
Το 2005 στην Πολωνία, πολιτικοί και επιζώντες του Ολοκαυτώματος από όλο τον κόσμο τίμησαν την 60η επέτειο της απελευθέρωσης του Άουσβιτς. Την εποχή εκείνη ο Ντάνι Κοέν, εγγονός επιζώντα του Ολοκαυτώματος, είχε πρόσφατα μετακομίσει στις Ηνωμένες Πολιτείες από την πατρίδα του, την Αγγλία, για να ξεκινήσει ένα μεταπτυχιακό στην εκπαίδευση στο Πανεπιστήμιο των Βορειοδυτικών Πολιτειών (Northwestern University), το οποίο εστίαζε στο πως οι άνθρωποι μαθαίνουν για τις προκαταλήψεις, τις θηριωδίες και τη γενοκτονία, δίνοντας έμφαση στο Ολοκαύτωμα. Μερικές μέρες μετά την τελετή μνήμης, ανακάλυψε ότι εκπρόσωποι των ομοφυλόφιλων είχαν αποκλειστεί από το να την παρακολουθήσουν.
«Μου προκάλεσε έκπληξη ότι η ΛΟΑΤ κοινότητα δεν συμπεριλήφθηκε στο γεγονός», είπε ο Κοέν στην Haaretz. «Είμαι Εβραίος και γνωρίζω πολύ καλά την εβραϊκή αφήγηση του πράγματος. Και είμαι επίσης ομοφυλόφιλος και συνειδητοποίησα ότι είναι προβληματικό που δεν γνωρίζω την αφήγηση περί της ναζιστικής μεταχείρισης των ομοφυλόφιλων. Γιατί συμβαίνει να αποκλείονται συγκεκριμένες αφηγήσεις; Όχι μόνο των ομοφυλόφιλων αλλά επίσης και των Ρομά, των αναπήρων και πολλών άλλων ομάδων που συνήθως δεν συμπεριλαμβάνονται στην εκπαίδευση γύρω από το Ολοκαύτωμα με οποιονδήποτε τρόπο. Αυτή η συνθήκη πυροδότησε τη δική μου εργασία.»
Μια δεκαετία αργότερα, αφότου έλαβε το διδακτορικό του από το ίδιο πανεπιστήμιο και εντάχθηκε στη Σχολή Εκπαίδευσης και Κοινωνικής Πολιτικής εκεί, ακόμα εξερευνά το πως να ενσωματώσει αυτές τις αφηγήσεις στην εκπαίδευση του Ολοκαυτώματος. Μια περιοχή εστίασης είναι να αναπτύξει ένα πρόγραμμα σπουδών για εκπαιδευτές μέσης εκπαίδευσης που συμπληρώνουν τα πιο παραδοσιακά προγράμματα εκπαίδευσης για το Ολοκαύτωμα. Πρόσφατα, αυτή του η προσπάθεια τον έβγαλε σε ένα λιγότερο παραδοσιακό μονοπάτι – να γράψει ένα μυθιστόρημα για νέους ενήλικες.
Όλα ξεκίνησαν όταν οι συνεργάτες του εκπαιδευτές του είπανε ότι το πρόγραμμα σπουδών που είχε φτιάξει ήταν λιγάκι στεγνό. Τον ρώτησαν αν είχε να προσθέσει κάποιο μυθιστόρημα, εφόσον βιβλία όπως το «Μέτρα τα αστέρια» της Λόις Λόουρι (Lois Lowry) ή «η Αριθμητική του Διαβόλου» της Τζέιν Γιόλεν (Jane Yolen) έχουν αποδειχθεί ως αποτελεσματικά εργαλεία στην πρόσληψη αυτών των δύσκολων θεμάτων στους εφήβους. Αλλά ο Κοέν μπορούσε να βρει μονάχα βιβλία που κρατούσαν χωριστές στις εμπειρίες τους, τις διάφορες ομάδες που στοχοποιήθηκαν από τους Ναζί.
«Ξεκίνησα να γράφω μικρές ιστορίες και έπαιξα με την ιδέα της ιστορικής μυθοπλασίας», είπε ο Κοέν, ο οποίος είναι επίσης στιχουργός και έχει ασχοληθεί επί μακρόν με τη δημιουργική γραφή. «Κατά λάθος έγραψα αυτό το μυθιστόρημα που ονομάζεται ‘Τρένο’. Δεν ξεκίνησα για να γράψω μια νουβέλα αλλά κάπως το έκανα.»
Διπλές Ταυτότητες, Παράλληλοι Εκτοπισμοί
Το «Τρένο» που εκδόθηκε φέτος [2015], ακολουθεί έξι εφήβους για δέκα ημέρες στο Βερολίνο καθώς προσπαθούν να αποδράσουν από τους Ναζί. Μεταξύ τους είναι ο Άλεξ, που είναι ταυτόχρονα Εβραίος και γκέι, και η Τσούρα, που είναι Ρομνί και αντιφρονούσα. Ο Κοέν ήθελε να βασίσει την ιστορία του σε αληθινά γεγονότα και, μέσα από την έρευνά του, ανακάλυψε μια εποχή όπου οι αφηγήσεις αυτών των ομάδων συνέπιπταν.
«Βρήκα δέκα μέρες στις αρχές του 1943 όταν οι Ναζί άρχισαν να μαζεύουν τους εναπομείναντες Εβραίους στο Βερολίνο», μας είπε. «Ακριβώς την ίδια περίοδο, οι Ναζί άρχισαν να εκτοπίζουν τους Ρομά από τους καταυλισμούς τους στην Πολωνία.» Αυτό του επέτρεψε να δέσει αυτές τις ιστορίες μαζί, να εξερευνήσει την ιδέα της συσχέτισης τους και να απευθύνει στον αναγνώστη την ερώτηση «γιατί θυμόμαστε αυτά τα γεγονότα ξεχωριστά, και γιατί κάποια από αυτά δεν τα θυμόμαστε καθόλου.»
Οι διπλές ταυτότητες των χαρακτήρων του είναι σημαντικές για τον Κοέν σε σχέση με τον στόχο του να αμφισβητήσει τον στενό ορισμό του Ολοκαυτώματος. Και αυτό είναι που κάνει το «Τρένο» ένα χρήσιμο και συναρπαστικό κείμενο που ενσωματώνεται στο πρόγραμμα σπουδών των Εφαπτόμενων Τριγώνων που έχει φτιάξει. Στα πέντε χρόνια που λειτουργεί, τα Εφαπτόμενα Τρίγωνα λειτούργησαν πιλοτικά για πάνω από 1.600 ανθρώπους στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία, το Ισραήλ και την Πολωνία. Ο Κοέν συνεργάστηκε με το Μουσείο του Ολοκαυτώματος του Ιλινόις και θα συνεργάζεται με το πρόγραμμα Ηχώ και Στοχασμοί, το επίσημο πρόγραμμα του Γιαντ Βασέμ και της ADL (Anti-Defamation League).
(Ένα δεύτερο υπό έκδοση μυθιστόρημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Κοέν, με τον τίτλο «Κρύψου ή Μίλα», συζητάει τα δικαιώματα των διεμφυλικών και τη σεξουαλική βία. Αποτελεί τη βάση ενός ακόμη μαθήματος του που λέγεται Ταμπού, το οποίο, μαζί με τα Εφαπτόμενα Τρίγωνα, φτιάχνουν το πρότζεκτ του Κοέν για «το σπάσιμο της σιωπής».
Ταρακουνώντας την Ιστορία, Αποφεύγοντας την Οικουμενικότητα
Ο Κοέν ομολογεί ότι υπάρχει ένας δισταγμός στην εβραϊκή κοινότητα όταν η συζήτηση έρχεται στα άλλα θύματα του Ολοκαυτώματος. «Ταρακουνάω τον τρόπο που σκεφτόμαστε για την ιστορία, κάτι που ορισμένοι άνθρωποι βρίσκουν απειλητικό ή ενοχλητικό.»
Μας λέει ότι έχει λάβει μεγάλη υποστήριξη για το πρότζεκτ του, αλλά επίσης δέχεται ερωτήσεις τύπου: «Δεν θα αποδυναμώσει αυτό την εβραϊκή αφήγηση;» Είναι ένας συνήθης φόβος, λέει, και ένας φόβος που καταπραΰνει θέτοντας το πρόβλημα της οικουμενικότητας.
«Υπάρχει ένας κίνδυνος όταν καταφεύγουμε σε έναν ψευδή οικουμενισμό. Η ιδέα ότι αυτές οι ομάδες καταδιώχθηκαν για τους ίδιους λόγους με τους ίδιους τρόπους, κάτι που δεν ισχύει.» Στο «Τρένο» η εβραϊκή αφήγηση αποτελεί τη «ραχοκοκαλιά» της όλης ιστορίας. «Οι Εβραίοι αποτελούσαν προτεραιότητα των Ναζί», επισήμανε ο Κοέν. «Αποτελούσαν την κεντρική σκηνή της ναζιστικής πολιτικής και της αφήγησης του Χίτλερ.»
Ωστόσο, υπάρχουν αυτοί που επιμένουν ή νιώθουν βαθιά μέσα τους ότι το να συμπεριλάβεις άλλες διωκόμενες ομάδες στην αναφορά περί Ολοκαυτώματος μειώνει την κλίμακα, την προθετικότητα και τη συστηματική στοχοποίηση των Εβραίων. Οι επιζώντες Ελί Βίζελ και Σάϊμον Βίζενταλ διαφωνούσαν πάνω σε αυτό το σημείο, με τον Βίζελ να υπερασπίζεται την κεντρικότητα της εβραϊκής αφήγησης και τον Βίζενταλ να υποστηρίζει μια πιο συμπεριληπτική σκέψη.
«Έχω προσπαθήσει να πείσω τους Εβραίους ηγέτες να μη μιλάνε για έξι εκατομμύρια νεκρούς Εβραίους αλλά μάλλον για έντεκα εκατομμύρια πολίτες νεκρούς, εκ των οποίων έξι εκατομμύρια Εβραίους», είπε ο Βίζενταλ σε μια συνέντευξή του το 1979 στην Ουάσινγκτον Ποστ. «Έχουμε μειώσει το πρόβλημα σε μια σχέση μεταξύ Ναζί και Εβραίων. Λόγω αυτού, χάσαμε πολλούς φίλους που υπέφεραν μαζί μας, των οποίων οι οικογένειες μοιράζονται τους τάφους τους με τους δικούς μας.»
Ο Κοέν πιστεύει ότι οι ιστορίες των άλλων περιθωριοποιημένων θυμάτων δεν θέτει απλά ένα ζήτημα ιστορικής ακριβείας – έχει σημασία και για το σήμερα. Τονίζει ότι οι Ρομά και οι ΛΟΑΤ πολίτες ακόμη και σήμερα υφίστανται μορφές κρατικών διώξεων, ειδικά στην Ανατολική Ευρώπη, και ότι το να προκαλείς την προσοχή του κοινού στη μεταχείρισή τους από τους Ναζί, υπογραμμίζει τη συνέχεια στον χρόνο αυτής της καταπίεσης (και στις δύο αυτές ομάδες οι γερμανικές κυβερνήσεις αρνήθηκαν να δώσουν αποζημιώσεις μέχρι να περάσουν δεκαετίες ολόκληρες μετά τις αποζημιώσεις που δόθηκαν για τους Εβραίους).
«Έχουμε μια ευθύνη να θυμόμαστε τις μικρές διαφορές της ιστορίας», είπε ο Κοέν, «και μια ευθύνη να κάνουμε συνδέσεις μεταξύ των διώξεων που υπέστησαν αυτές οι κοινότητες στο παρελθόν και τη συνεχιζόμενη δίωξή τους σήμερα.»
Πηγή: https://www.haaretz.com/life/books/.premium-the-accidental-holocaust-novelist-1.5354023