Gay-Λεσβίες και Εβραίοι στο Βερολίνο του Πολέμoυ

Μια συναρπαστική έκθεση στο Βερολίνο είναι αφιερωμένη σε μια ομάδα gay και λεσβιών Γερμανο-Εβραίων που πολέμησαν για τα δίκια και των δύο κοινοτήτων κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κυριαρχίας. Haaretz. Του Avner Shapira, 2 Αυγούστου 2013.
 

Στο βιβλίο του «Ο Ziffer και το είδος του», ο συγγραφέας και ανταποκριτής της Haaretz, Benny Ziffer παρέθεσε ένα γράμμα που βρήκε στο προσωπικό του αρχείο. Σε αυτό το γράμμα που έγραψε προς το Δήμο του Τελ Αβίβ και στο οποίο πρότεινε το Πάρκο της Ανεξαρτησίας, ένα παραθαλάσσιο σημείο συνάντησης για ψωνιστήρι μεταξύ των gay, να μετονομαστεί σε «Πάρκο Magnus Hirschfeld (1868-1935)», δηλαδή με το όνομα του Γερμανο-Εβραίου σεξολόγου και ηγέτη στον αγώνα των δικαιωμάτων των gay και των λεσβιών στην προ-ναζιστική Γερμανία.
 
 1868: ο «Αϊνστάιν του Σεξ» γεννιέται (και πεθαίνει).
 Ο Ziffer πίστευε ότι «υπάρχει μια ισχυρή σύνδεση μεταξύ του Χίρσφελντ και της ίδρυσης του Σιωνισμού». Πρώτα επειδή ο Χίρσφελντ ίδρυσε το 1897 μια ομάδα για τα δικαιώματα των gay και των λεσβιών που αποκαλούταν Επιστημονική Ανθρωπιστική Επιτροπή, «την ίδια χρονιά που συνεδρίασε το Πρώτο Σιωνιστικό Συνέδριο». Δεύτερον επειδή αυτά τα δύο κινήματα είχαν παρόμοιους στόχους – να φέρουν τους Εβραίους πίσω στην οικογένεια των εθνών και να φέρουν την ομοσεξουαλικότητα πίσω στη σφαίρα των αποδεκτών πρακτικών της ανθρωπότητας. Τρίτον, επειδή και τα δύο κινήματα άρχισαν τότε να ανθίζουν, με τους Ναζί να έρχονται έπειτα στην εξουσία, αποστρεφόμενοι τόσο την ομοφυλοφιλία όσο και τον Ιουδαϊσμό.
 
 Άλλη μια προσπάθεια να τιμηθεί η μνήμη του Χίρσφελντ στο Ισραήλ ξεπήδησε στην πολιτική πραγματικότητα του 2004 όταν ο δημοτικός σύμβουλος της Ιερουσαλήμ Sa’ar Netanel (της παράταξης Meretz) πρότεινε να ονομαστεί ένας δρόμος της πρωτεύουσας με το όνομα Χίρσφελντ, καθώς η μνήμη του συνδέεται με τον αδιάκοπο αγώνα για τα ανθρώπινα και τα πολιτικά δικαιώματα, καθώς και τον αγώνα κατά του ναζιστικού ρατσισμού.
 
 Σύμφωνα με τον Netanel, η τιμητική μνήμη του Χίρσφελντ –του οποίου τα γραπτά απαγορεύτηκαν και κάηκαν από τους Ναζί – θα ήταν ένα σημάδι αλληλεγγύης από το Ισραήλ, το οποίο «ιδρύθηκε μετά την τραγωδία του Ολοκαυτώματος απέναντι στα άλλα θύματα του ναζιστικού καθεστώτος». Η επιτροπή απέρριψε την πρόταση, ωστόσο, πάνω στη βάση του ότι δεν υπήρχε σαφής σύνδεση μεταξύ του σεξολόγου και της Ιερουσαλήμ.
 
 Αν και ο Χίρσφελντ δεν είναι πολύ γνωστός στο Ισραήλ, στο Βερολίνο σήμερα θεωρείται ως ένας προφήτης της εποχής του –και μπορεί να του αποδοθεί κιόλας ο τίτλος του «gay ινδάλματος». Η γερμανική πρωτεύουσα που εδώ και χρόνια έχει σταματήσει να νιώθει ντροπή για τους gay εκπροσώπους της περήφανα τιμά τη μνήμη της κληρονομιάς του Χίρσφελντ, όχι μονάχα ως ιδρυτή της Επιστημονικής Ανθρωπιστικής Επιτροπής αλλά επίσης ως ιδρυτή του πρώτου σεξολογικού ινστιτούτου της πόλης το 1919, όπου έλαβε χώρα η πρώτη εγχείρηση αλλαγής φύλου.
 
 Ο Χίρσφελντ επίσης ανέπτυξε τη θεωρία του «τρίτου φύλου», στο οποίο θεωρούσε ότι ανήκαν οι gay, οι λεσβίες, οι τραβεστί και οι τρανς βιολογικά, ένα φύλο δηλαδή που δεν ήταν ούτε αρρενωπό ούτε θηλυκό. Έπαιξε επίσης ο ίδιος σε μια ταινία του 1919 που λεγόταν «Διαφορετικοί από τους Άλλους», σε σκηνοθεσία Richard Oswald, που ήταν μία από τις πρώτες ταινίες που απεικόνιζαν την ομοφυλοφιλία. Ο Χίρσφελντ δεν βρισκόταν στη Γερμανία όταν ανέβηκαν οι Ναζί στην εξουσία το 1933 και αποφάσισαν να κλείσουν το σεξολογικό του ινστιτούτο και αποφάσισε να μην επιστρέψει. Πέθανε δύο χρόνια αργότερα στη Γαλλία.
 
 Ένα μέρος του ποταμού Spree που περνάει εγκάρσια από το Βερολίνο ονομάζεται Χίρσφελντ και το έργο του πρόσφατα παρουσιάστηκε σε ένα τμήμα μιας ιστορικής «λεσβιακής-εβραϊκής-gay» έκθεσης στο Schwules Museum, ένα μουσείο LGBT στην περιοχή του Tiergarten στο Βερολίνο. Η έκθεση αφιερώνεται στους 24 gay αλλά και λεσβίες Γερμανο-Εβραίες που συνεισέφεραν στον αγώνα για την ελευθερία τόσο των Εβραίων όσο και των gay και λεσβιακών κοινοτήτων. Ένα μεγάλο μέρος αυτών των 24 ανθρώπων ήταν καλλιτέχνες, συγγραφείς ή επιστήμονες, και οι ζωές τους καταγράφονται σε αυτή την ιστορική μετάβαση από τη δημοκρατία της Βαϊμάρης στην δικτατορία του Τρίτου Ράϊχ.
 
 Η έκθεση είναι η συνεισφορά του μουσείου του Βερολίνου στο έτος της «κατεστραμμένης διαφορετικότητας» που υπενθυμίζει την άνοδο των Ναζί στην εξουσία 80 χρόνια μετά και τη Νύχτα των Κρυστάλλων 75 χρόνια μετά. Ο επιμελητής της έκθεσης, ιστορικός Δρ Jens Dobler, λέει ότι τα άτομα αυτά «εκπροσωπούν μια μεγάλη κλίμακα διώξεων, Εβραίων και gay, κατά τη διάρκεια της ναζιστικής περιόδου, και προσφέρει μια βαθιά ματιά στις μοίρες αυτών που υπέφεραν από το διπλό στίγμα».
 
 Το διπλό στίγμα εκφράστηκε πιο ζωντανά στα κίτρινα-ροζ ραφτά σήματα που οι Ναζί ανάγκαζαν τους gay και τις λεσβίες Εβραίες να φοράνε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο Dobler λέει ότι δεν διαθέτουμε τον ακριβή αριθμό των ανθρώπων που αναγκάστηκαν να φοράνε αυτό το σήμα –δηλαδή ένα ανάποδο ροζ ραφτό τρίγωνο πάνω σε ένα κίτρινο– αλλά εκτιμούμε ότι επρόκειτο για πέντε με δέκα χιλιάδες άτομα. Δεν είναι ξεκάθαρο πόσοι από αυτούς ήταν Εβραίοι. Σύμφωνα με την έρευνα, ένας μεγάλος αριθμός όχι ανοικτά gay και λεσβιών θα έπρεπε να προστεθεί στα παραπάνω νούμερα.
 
 Η ρίζα της ανθρώπινης σεξουαλικότητας
 Ο Χίρσφλεντ είναι αναμφισβήτητα ο πιο γνωστός άνθρωπος σε αυτή την έκθεση αν και αναφέρεται ανάμεσα σε πολλά άλλα άτομα που είχαν διακριθεί σε διάφορους τομείς, όπως ο ιστορικός George Mosse (1919-1999), ο οποίος δραπέτευσε από τη ναζιστική Γερμανία στα νιάτα του και έγραψε εκτεταμένες έρευνες πάνω στον ναζιστικό ρατσισμό και την κληρονομιά της αρρενωπότητας, της σεξουαλικότητας και της ομοφυλοφιλίας. Καθώς και η Felice Schragenheim (1922-1945), μια νεαρή γυναίκα από το Βερολίνο που πέθανε στο Ολοκαύτωμα. Η τραγική της ερωτική ιστορία με μια άλλη Γερμανίδα, τη Lilly Wust, καταγράφεται στο βιβλίο της Erica Fischer «Aimee & Jaguar».
 
 Όπως επισημαίνει ο Dobler, πολλές από τις γυναίκες που παρουσιάζονται στην έκθεση θα κινδύνευαν να ξεχαστούν τελείως. Μία από τις πιο εκπληκτικές γυναίκες που παρουσιάζονται είναι η Charlotte Wolf (1896-1987), που ήταν γιατρός, συγγραφέας και ερευνήτρια σε ζητήματα σεξουαλικότητας. Ανήκε σε μια εύπορη εβραϊκή οικογένεια του Riesenburg (της τότε Πρωσίας που σήμερα λέγεται Prabuty και είναι στην Πολωνία), και στα νιάτα της συνειδητοποίησε ότι την έλκυαν οι γυναίκες. Το 1918 ξεκίνησε να σπουδάζει ιατρική, ψυχολογοία και φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο του Φράϊμπουργκ.

Όταν μετακόμισε στο Βερολίνο, όπου τελείωσε τις σπουδές της το 1928, αναμείχθηκε με τα πολιτιστικά της πόλης και ξεκίνησε μια σειρά κοινωνικών συναντήσεων για λεσβίες. Επαγγελματικά προχώρησε και έγινε η ντε φάκτο επικεφαλής της κλινικής οικογενειακού σχεδιασμού του Βερολίνου, αλλά εξαναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη θέση της όταν οι Ναζί ανέβηκαν στην εξουσία, καθώς ήταν Εβραία. Η Wolf συνελήφθη από την Γκεστάπο επειδή φορούσε ανδρικά ρούχα και κατηγορήθηκε ως κατάσκοπος, ωστόσο αργότερα αφέθηκε ελεύθερη.
 
 Λίγους μήνες μετά δραπέτευσε στη Γαλλία και δούλευε στο δρόμο λέγοντας τη μοίρα στους ανθρώπους, βάσει της παλάμης τους. Κατάφερε να φύγει προς το Λονδίνο το 1936 όπου έκανε το ίδιο πράγμα σε συγγραφείς και καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων η Βιρτζίνια Γουλφ, ο Μαρσέλ Ντισάμπ, ο Τόμας Έλιοτ και ο Τζορτζ Μπέρναρντ Σω. Ανέπτυξε μια θεωρία για τα σωματικά και τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου χεριού. Τη δεκαετία του 1950 άρχιζε να εστιάζει στην έρευνα της σεξουαλικότητας και διεξήγε μια διεισδυτική και επαναστατική ψυχολογική μελέτη για τη λεσβιακή αγάπη, που δημοσιεύτηκε το 1971.
 
 Το 1977 δημοσίευσε μια εμπειρική μελέτη της αμφιφυλοφιλίας στην οποία ισχυρίστηκε ότι είναι η ρίζα κάθε ανθρώπινης σεξουαλικότητας. Επιπλέον, δημοσίευσε μια βιογραφία του Μάγκνους Χίρσφελντ, προτού πεθάνει. Η Wolf έβλεπε τον εαυτό της σαν την «ιδανική αουτσάιντερ», καθώς ήταν τόσο Εβραία όσο και λεσβία.
 
 Άλλος ένας που παρουσιάζεται στην έκθεση, η οποία τρέχει μέχρι τις 9 Σεπτέμβρη, είναι ο συγγραφέας και ερευνητής Richard Plant (1910-1998), που γεννήθηκε ως Richard Plaut στη Φρανκφούρτη. Ο παππούς του ήταν ο αρχι-ραβίνος της πόλης αλλά ο στενός οικογενειακός του κύκλος δεν ήταν θρησκευόμενοι. Όταν ήταν 14 χρονών συνειδητοποίησε ότι τον έλκυαν οι άνδρες και για αυτό στάλθηκε για θεραπεία στον ψυχίατρο Kurt Goldstein που ήταν οικογενειακό μέλος. Αλλά ο Goldstein ήταν ανίκανος να αλλάξει τις σεξουαλικές του προτιμήσεις και μάλιστα ενθάρρυνε τον Plant να αποδεχτεί τον εαυτό του.

Το 1929 ο Plant άρχισε να σπουδάζει φιλολογία και γερμανική ιστορία στη Φρανκφούρτη. Αργότερα, καθώς ο Χίτλερ έγινε καγκελάριος, το πανεπιστήμιο τον ενημέρωσε ότι απορρίφθηκε η αίτησή του να καταθέσει διδακτορική διατριβή. Έτσι μετανάστευσε στο Μπάζελ της Ελβετίας και το 1938 στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλάζοντας το όνομά του από Plaut σε Plant. Εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη και την ίδια χρονιά ο πατέρας του, που εντωμεταξύ είχε παραμείνει στη Γερμανία, αυτοκτόνησε, αμέσως μετά τη Νύχτα των Κρυστάλλων. Όλη η υπόλοιπη οικογένεια του Plant δολοφονήθηκε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
 
 Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960 ο Plant ξεκίνησε να γράφει σε μια LGBT εφημερίδα και το 1973 έγραψε το σημαντικότερο έργο του «Το Ροζ Τρίγωνο: ο Πόλεμος των Ναζί ενάντια στους Ομοφυλόφιλους» (που δημοσιεύτηκε το 1986). Αυτό που ξεκίνησε ως προσπάθεια του Plant για να ανακαλύψει τις τύχες των παλιών του Γερμανών φίλων απ’ όταν ήταν νεότερος στη Γερμανία, κατέληξε σε μια εις βάθος ριζοσπαστική μελέτη γύρω από τους ομοφυλόφιλους μέσα στη ναζιστική περίοδο.
 
 Δεν έγραψε μονάχα για τις συνθήκες που επέτρεψαν χιλιάδες gay και λεσβίες να σταλθούν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης από τα SS, αλλά επίσης και για τους χιλιάδες που στάλθηκαν στον θάνατο από το γερμανικό νομικό σύστημα, καθώς η παράγραφος 175 του Ποινικού Κώδικα απαγόρευε τις ομοφυλόφιλες σχέσεις. Υπήρχαν φυσικά πολλές διαφορές ανάμεσα στις ναζιστικές διώξεις των gay και των Εβραίων, αλλά όπως δείχνει ο Plant οι ναζιστικές πολιτικές ενάντια στους gay και ενάντια στους Εβραίους ήταν στενά συνδεδεμένες.

Avner Shapira, συνεργάτης της Haaretz.
 
 Πηγή: https://www.haaretz.com/life/books/.premium-gay-and-jewish-in-wartime-berlin-1.5315422